جلسه مشاوره خانواده فقط برای باز کردن درهای بسته زندگی نیست. بسیاری از خانواده‌ها به این جلسات و به مشاور خانواده به چشم آخرین امید خود نگاه می‌کنند و اجازه می‌دهند کار از کار بگذرد، روابط سرد شود، مشکلات عمیق شوند و بعد برای «درمان» به این جلسات پناه می‌آورند. در حالی که شاید بهترین کارکرد جلسات مشاوره خانواده «پیشگیری» آن‌ها از بروز مشکل در آینده باشد.
خانواده درمانی یا مشاوره خانواده با هدف شناسایی و حل مسائل خاصی انجام می‌شود که بر سلامت روانی خانواده تأثیر می‌گذارد؛ هدف از میان برداشتن مشکلات و رسیدن به آرامش، خوشبختی و بهبود تعامل اعضای خانواده با یکدیگر است. در ادامه این مطلب قصد داریم با جزئیات جلسه مشاوره خانواده آشنا شویم.
یبشتر بخواتید:
متخصص مشاوره خانواده کیست؟
مشاور خانواده یک درمانگر یا مربی آموزش دیده است که در حداقل یکی از رشته‌های مشاوره، روانشناسی، مددکاری اجتماعی، میانجیگری یا ازدواج و خانواده درمانی تخصص دارد و به سلامت، خوشبختی و بهتر شدن روابط اعضای خانواده کمک می‌کند. در این شاخه از علم روانشناسی نوین رفتار تک تک اعضای خانواده مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و به نقش آنان در خانواده پرداخته می‌شود. مشاور خانواده می‌تواند در جلسات روان درمانی هم راهنمایی‌های عملی و هم حمایت‌های عاطفی ارائه دهد.
بسته به نوع مشکل ممکن است تمامی اعضای خانواده در کنار هم طی یک جلسه مشاوره خانواده تحت روان درمانی قرار گیرند یا مشاور صلاح ببیند با هر فرد در جلسات مجزا گفتگو کند و به این ترتیب سطح روابط و زندگی اعضای خانواده را بهبود ببخشد.
خانواده‌ها در برهه‌های زمانی خاص ممکن است نیاز به مشاوره خانواده را احساس کنند و برای حل مسئله به این متخصصین روابط رجوع کنند؛ قدم اول انتخاب یک مشاوره خانواده متخصص و کارکشته است.
ویژگی‌های مشاوره خانواده مطلوب
قبل از مراجعه به یک مرکز مشاوره و شروع جلسات مشاوره خانواده لازم است با ویژگی‌های یک مشاور خانواده خوب و توانمندی‌های او آشنا شوید تا راحت‌تر بتوانید با توجه به مشکل خود بهترین گزینه را انتخاب کنید:
- مهارت برقراری ارتباط موثر: یک مشاور خانواده خوب باید بتواند به سرعت با تمام مراجعین خود ارتباط برقرار کرده و زمینه اعتماد را در آنان ایجاد کند تا جلسه مشاوره به بهترین شکل هدایت شود.
- ثبات هیجان: مشاور همواره به طور مستقیم در معرض آشفتگی‌های عاطفی مراجعین قرار دارد؛ از این رو باید بتواند با کنترل هیجانات خود با اختلالات شخصیتی مقابله کند.
- مهارت حل مسئله: مشاور خانواده خوب باید بتواند با بررسی کلیه جنبه‌های شناختی، عاطفی، رفتاری و ارتباطی مراجعین، شناخت کاملی از مسئله به دست آورد و بهترین راه حل را برای آن بیابد.
- روشن فکری و ذهن باز نسبت به عقاید گوناگون: افرادی که به دفتر مشاور خانواده مراجعه می‌کنند، تفکرات، نگرش‌ها و عقاید متفاوتی دارند. از این جهت مشاور خانواده باید بتواند با درک درست عقاید گوناگون و احترام به آن‌ها قضاوت را کنار گذاشته و بدون جبهه‌گیری به حل مشکل بپردازد.
- رعایت اصول اخلاقی در جلسات مشاوره: اخلاق‌مداری یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک مشاور خانواده خوب است که خصوصیت‌هایی مثل تعهد، رازداری، مسئولیت پذیری، همدلی و درک را شامل می‌شود.
- دارای مجوز مشاوره: لازمه برگزاری جلسه مشاوره خانواده اخذ مدرک مشاور خانواده از سازمان روانشناسی و مشاوره ایران است. این مدرک پس از دریافت مدرک کارشناسی ارشد و دو سال تجربه کار تحت نظر انجمن روانشناسی و مشاوره ایران قابل اخذ است.
در جلسه مشاوره خانواده چه بگوییم؟
در جلسه مشاوره خانواده اصلی‌ترین مشکلات زندگی را بیان کنید و بپردازید به اینکه این مشکلات از چه زمان و چگونه آغاز شدند. کافی است ریشه و علت مشکلات اصلی زندگی شناسایی شوند تا دیگر پیدا کردن راه‌حل کار دشواری نباشد. مثلا اگر در رابطه مادر و دختر یا پدر و پسر مشکلی وجود دارد، آن را بدون هیچ خجالت و واهمه ای بیان کنید.
اگر فرزند دارید از کیفیت و چالش‌های روابط فردی و مشترک خود با فرزاندان حرف بزنید. شباهت‌ها و تفاوت‌هایی که در شیوه‌های فرزندپروری بین شما و همسرتان وجود دارد. در نحوه تربیت آنان چقدر با یکدیگر همسو هستید.
همچنین می‌توانید در رابطه با سازگاری به لحاظ اولویت‌های مالی، ارزشی، اخلاقی و شباهت اهدافتان صحبت کنید. کمی فراتر بروید و از کیفیت روابط با اعضای خانواده شریک زندگی‌تان حرف بزنید و بپردازید به اینکه این روابط چه تاثیری بر رابطه فعلی شما دارند؟
در کنار این‌ها می‌توانید علائق، سرگرمی‌ها، فعالیت‌ها، علایق و فلسفه‌های شخصی خود را بیان کنید و تاثیر آن‌ها روی زندگی مشترک با همسرتان را ارزیابی کنید.
بیشتر بخوانید:
چه زمانی باید به روانشناس خانواده مراجعه کرد؟
کمک مشاوره خانواده به ما
اگر این سوال ذهنتان را درگیر کرده که چگونه مشکلات خانواده را حل کنیم باید بگوییم مشاور مشکلات خانواده می‌تواند به اعضای خانواده در شرایط مختلف کمک کند. در ادامه برخی از شرایط خانوادگی که حل آن‌ها در جلسه مشاوره خانواده از وظایف مشاور خانواده به شمار می‌رود را مرور مي‌کنیم:
- خانواده تلفیقی: هر زمان دو خانواده مجزا تصمیم بگیرند از طریق ازدواج باهم یکی شوند خانواده تلفیقی شکل می‌گیرد. در این خانواده جدید روابط ناتنی شکل مي‌گیرد که با مشکلات و چالش‌های خاصی همراه است.
- خانواده گسسته: منظور از خانواده گسسته، خانواده‌ای است که به لطف گوشی‌های موبایل و فضای مجازی کمتر با هم صحبت می‌کنند و روز به روز از یکدیگر دورتر می‌شوند.
- ترجیح تنهایی به معاشرت خانوادگی: خانواده‌ای که در آن حریم خصوصی افراد پر رنگ‌تر از روابط خانوادگی آن‌ها می‌شود و دوست دارند بیشتر اوقات را تنها باشند؛ این افراد تمایلی به وقت گذراندن با هم ندارند و تنهایی را ترجیح می‌دهند.
- ابراز احساسات بیش از حد: این مسئله بیشتر در اعضای نوجوان خانواده دیده می‌شود که به اقتضای سن خود دچار هیجانات و احساسات شدید بی‌دلیل می‌شوند. مشاور در جلسه مشاوره خانواده به پدر و مادر کمک می‌کند مشکلات اساسی که خانه را به یک محیط عذاب‌آور برای نوجوان تبدیل می‌کند شناسایی کنند.
- زیاد شدن رازها: داشتن حریم شخصی نشانه اقتدار هر انسان است و در آن هیچ شکی نیست؛ اما نباید به جایی برسد که رازهای متعددی را از همسر خود پنهان کرده باشید. این رفتار پنهانی آسیب‌های جبران ناپذیری به خانواده وارد می‌کند.
- بی میلی جنسی: عدم برقراری رابطه جنسی ناشی از هر مسئله‌ای که باشد، از درگیری‌های ارتباطی گرفته تا افسردگی یا حتی نداشتن وقت کافی می‌تواند به صمیمیت و نزدیکی روابط زوجین آسیب بزند.
- تنبیه با سردی: گاهی دو نفر به جای آنکه در کنار یکدیگر تلاش کنند بهترین راه حل را بیابند، به علت‌های ریز و درشت با یکدیگر سرد می‌شوند و از صمیمیت خود می‌کاهند تا به اصطلاح شریک خود را تنبیه کنند.
- کینه‌توزی: سرزش، غرغر و انتقادات مداوم اعضای خانواده به خاطر اشتباهاتی که در گذشته مرتکب شده‌اند، برای محیط خانواده سم است و موجب ناراحتی، عصبانیت و تحقیر می‌شود.
رویکردهای مشاوره خانواده
- خانواده درمانی سیستمی: بررسی سیستم فرایند خانواده و مقررات آن، دیدگاه‌های فرهنگی و جنسیتی درون سیستم با استفاده از ژنوگرام
- خانواده درمانی روانی تحلیلی: شناسایی و به چالش کشیدن الگوی روابط در خانواده اصلی
- مدل فرایند نسان: تاکید بر زمان حال و کمک به رشد، عزت نفس و ارتباط و تعامل اعضای خانواده
- خانواده درمانی تجربی: تمرکز بر مهارت‌هایی چون خود انگیختگی، خلاقیت و خود مختاری از طریق بازی
- خانواده درمانی ساختاری: تغییر الگوهای تعامل کژکار در خانواده به منظور بازسازی ساختار خانواده
- خانواده درمانی راهبردی: درمان راه حل مدار و تمرکز بر راه حل به جای مشکل در جلسه مشاوره خانواده
یک نمونه جلسه مشاوره خانواده
مراجع: مشکل من بدبینی و شکاکی همسرم هست. همسر خوبی دارم، کار می‌کنه و اخلاق خوبی داره، اما مدتیه بهم بدبین شده.
مشاور: فکر می‌کنید این مشکل از کجا شکل گرفته؟
مراجع: فکر می‌کنم از یک دورهمی دوستانه شروع شد؛ بعد از مهمونی بنا کرد که چرا توی جمع بهم توجه نکردی و مدام پیش بقیه بودی.
مشاور: چه رفتارهای غیر طبیعی ازش سر می‌زنه؟
مراجع: حرف حرف خودشه، روحیه کنترل‌گری داره و مدام من رو چک می‌کنه. سر زده میاد خونه یا بهم زنگ می‌زنه، گوشی موبایلم رو چک می‌کنه و پیام‌هام رو کنترل می‌کنه. به نظر شما عادیه؟
مشاور: قبل از هرچیز همسر شما باید با صحبت و بیان مشکلاتش سعی می‌کرد به یک قطعیتی برسه. این رفتار اگر مدام تکرار بشه می‌تونه نشون از شکاک بودن و بدبینی همسر شما باشه. راه‌حل‌هایی که من می‌تونم پیش پای شما بگذاریم:
- صداقت و صمیمیتو تعهد تحت هر شرایطی
- رازی رو پیش خود نگه ندارید
- به قول و قرارها پایبند باشید و تاخیر نداشته باشید
- اجازه بدید تلفن همراه شما در معرض دید او باشه
- روابط صمیمانه با مردهای دیگه رو محدود کنید
- از مردان دیگه تعریف نکنید.
- برای انجام هرکاری با او مشورت کنید.
- نسبت به چک کردن‌های مداوم او حساسیت به خرج ندهید
- پرخاشگری و بحث ممنوع
- سعی کنید بیشتر در محافل اجتماعی شرکت کنید تا روابط عادی شود
- از او تعریف کنید و برایش وقت بگذارید. خاطرات گذشته را مرور کنید، باهم خرید بروید، مسافرت بروید تا ببیند هنوز برای شما ارزشمند است
