پیامدها و آسیب های کودک همسری

معضلی به نام کودک همسری که امروزه گریبانگیر بسیاری از کشورهاست، به نوعی از ازدواج رسمی یا غیررسمی کودکان قبل از 18 سالگی گفته می شود. این ازدواج نقض حقوق بشر کودکان و نوعی خشونت مبتنی بر جنسیت است که کودکی را از کودکان می ‌رباید. ازدواج کودکان همچنین آموزش آنها را مختل می کند و آسیب پذیری را در برابر خشونت، تبعیض و سو استفاده شدت می بخشد.

عوامل زیادی می تواند منجر به ازدواج کودکان یا ازدواج اجباری کودکان شوند، از ناامنی مالی یا غذایی گرفته تا هنجارهای فرهنگی یا اجتماعی. علت این موضوع هر چه که باشد، کودک همسری رشد کودک را به خطر انداخته و فرصت های او را در زندگی به شدت محدود می کند. در ادامه این مقاله با این معضل بیشتر آشنا شده و پیامدهای جسمانی و روانی آن را واکاوی می کنیم.

کودک همسری یعنی چه؟

کودک همسری یک ازدواج قانونی یا ازدواج غیررسمی است که در آن یک یا هر دو طرف کودک زیر 18 سال هستند. در حالی که ازدواج زودهنگام برای دختران بسیار بیشتر است، ازدواج پسران قبل از 18 سالگی نیز در برخی کشورها غیر معمول نیست. متاسفانه در اغلب اوقات، یک دختر کوچکتر با یک پسر یا مرد بزرگتر ازدواج می کند.

ازدواج زودهنگام تقریباً در بیشتر کشورها غیرقانونی است، مثل کودک همسری در آمریکا. با این حال، قوانین ازدواج زودهنگام به ندرت در بسیاری از کشورها اجرا می شود و خانواده ها و دختران اغلب از وجود این قوانین بی اطلاع هستند و با تمام تشویق ‌هایی که به ازدواج و تشکیل خانواده به خصوص به جوانان می ‌شود، همیشه کودک همسری مورد نکوهش اکثریت جامعه بوده است.

کودک همسری در ایران، در صورتی که کودک زیر سن بلوغ با اجازه ولی و رای دادگاه غیر قانونی نیست و به طور کلی دختران زیر 13 سال و پسران زیر 15 سال برای ازدواج باید اجازه پدر و یا جد پدری خود به همراه رای دادگاه را داشته باشند. هرچند بسیاری معتقدند که کودک همسری در قران ریشه عمیقی دارد اما امری غیر منطقی است اگر بنا بر حکم یک دوره تاریخی بسیار دور با شرایط و تحولات این دوره، تصمیماتی اینچنینی گرفته شود. برخی از وجود کودک همسری در اسلام سخن می گویند اما کودکی که برای ازدواج و یا طلاق (مشاوره طلاق) در حکم دادگاه اسلامی نیاز به اجازه والد خود دارد، از لحاظ عقلی و جسمی توانایی بزرگسالان را ندارد و ازدواج برای او تماما آسیب خواهد بود.

بر اساس کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد، ازدواج اجباری و زودهنگام کودکان، حق کودکان را برای محافظت در برابر اعمال مضر، سوء استفاده و حق رشد را از آنها سلب می کند. اکثر کشورها من جمله  ایران نیز این کنوانسیون را تصویب کرده اند. با این حال، سن رضایت متفاوت است و اغلب کمترین سن توصیه شده برای ازدواج توسط سازمان ملل متحد 18 سال تمام است.

کودک همسری، نوعی کودک آزاری است

ازدواج زودهنگام و یا همان کودک همسری در جهان عواقب مخربی برای زندگی یک کودک و به خصوص یک دختر دارد و عملاً ازدواج کودکان به دوران کودکی او پایان می دهد. دختران قبل از اینکه از نظر جسمی و روحی آماده شوند، مجبور به ورود به دنیای بزرگسالی می شوند. در اینگونه مواقع باید از بپرسید که چه زمانی به روانشناس کودک مراجعه کنیم. قطعا یک روانشناس خبره می تواند بسیار بهتر از دیگر افراد به شما کمک کند.

آنها اغلب از حقوق خود در مورد بهداشت، آموزش، ایمنی و مشارکت محروم می شوند. علاوه بر این، ازدواج منظم اغلب به این معنی است که یک دختر مجبور می شود با مردی مسن تر ازدواج کند و این خود نوعی کودک آزاری چه از لحاظ روانی و چه از لحاظ جسمی و جنسی محسوب می شود.

دخترانی که در سنین جوانی ازدواج کرده ‌اند، با تأثیرات اقتصادی مادام‌العمر، کمتر به ادامه تحصیل می پردازند؛ اغلب منزوی هستند و آزادی آنها محدود می شود. آنها بیشتر در معرض خطر خشونت فیزیکی و جنسی و حتی خیانت هستند (مشاوره خیانت همسر) که ما به این پدید کودک آزاری می گوییم. این کودکان همچنین در معرض خطر بیشتری برای تجربه عوارض خطرناک در بارداری و زایمان، ابتلا به ایدز و اچ ‌آی ‌وی و خشونت خانگی هستند.

پیامدهای جسمانی و روانی کودک همسری

دخترانی که در سنین کودکی ازدواج می کنند کمتر احتمال دارد به پتانسیل کامل خود برسند. عزت نفس کودکان ازدواج کرده لگدمال شده و از بین می رود. آنها در مرحله حساس زندگی خود با جدایی از خانواده و دوستان روبرو می شوند. از آنها انتظار می رود به جای رفتن به مدرسه و بازی، نقش یک زن بالغ را ایفا کنند و خانه داری کرده و تشکیل خانواده دهند. در ادامه با برخی پیامدهای کودک همسری بیشتر آشنا می شویم:

1- نقش تحصیلات در کودک همسری

آمار ازدواج کودکان نشان می دهد که دخترانی که تحصیلات ندارند، 3 برابر بیشتر از دخترانی که در دبیرستان یا بالاتر تحصیل می کنند، قبل از 18 سالگی ازدواج می کنند. ازدواج کودکان همچنین می تواند به طور قابل توجهی بر توانایی دختر برای ادامه تحصیل تأثیر بگذارد. بسیاری از دختران برای تمرکز بر مسئولیت های خانگی یا تربیت فرزندان خود مجبور به ترک تحصیل می شوند.

2- پیامدهای جسمانی کودک همسری

ازدواج اجباری کودکان پیامدهای مخربی بر سلامت و رشد دختران دارد و از نظر جسمی و روحی برای مادر شدن آمادگی ندارند. مادران نوجوان و نوزادان آنها هر دو در معرض خطر بیشتری برای مرگ در هنگام زایمان هستند. همچنین پرخاشگری کودکان در این دسته از افراد بیشتر است و ممکن است به خود و دیگران آسیب جسمانی وارد کنند.

دختران جوان نیز هنوز درک کاملی از سلامت و حقوق جنسی و باروری خود ندارند. بسیاری در نهایت با یک پسر یا مرد بزرگتر ازدواج می کنند و به سختی می توانند نیازهای خود را بیان کنند، به ویژه در مورد مسائلی مانند پیشگیری از بارداری و تنظیم خانواده. آنها همچنین بیشتر احتمال دارد که خشونت خانگی یا استثمار را حتی در چارچوب ازدواج تجربه کنند.

3- فقر

فقر یکی از دلایل اصلی ازدواج کودکان است و این مسئله یک پیامد متداوم است. کودکان قربانی کودک همسری فرصت رشد، یادگیری و درک کامل پتانسیل خود را از دست می دهند و بدون آموزش، آنها قادر به پایان دادن به چرخه فقر برای خود یا خانواده خود نیستند. از سوید دیگر بدون مزایای کامل شناخت اجتماعی، شهروندی و حق و حقوقشان، در معرض سوء استفاده قرار می گیرند.

از دیگر پیامدهای روانی کودک همسری می توان به احساس ضعف و سلطه، آسیب‌ های ناشی از آزار جنسی و جسمی، اضطراب و خشونت، افسردگی و صدها آسیب دیگر اشاره کرد.

مشاوره خانواده برای جلوگیری از کودک همسری چگونه است؟

کودکان در هر سنی می توانند تحت درمان قرار ‌گیرند تا بتوانند از طریق مشاوره خانواده و روانشناس کودک کمک بگیرند تا آنچه را که در خانه تجربه کرده‌اند را حل و فصل کنند. اما آنچه والدین اغلب انتظار دارند این است که کودکان این تجربیات را بپذیرند و با آن کنار بیایند.

با این حال، کنار آمدن با چیزهایی که ناسالم و بعضاً توهین آمیز است، برای یک رابطه سالم نیست و مطمئناً برای کودکان سودمند نیست. مشاوره ازدواج می تواند به شما در شناسایی و رسیدگی به این الگوهای رفتاری ناسالم که مشکل ساز و عادی شده اند کمک کرده و یا کودکان شما را از پیامدها و آسیب های ناشی از کودک همسری، برهاند.

با قربانی کودک همسری چه کنیم؟

قربانی کودک همسری به معنای شخصی است که ازدواج زودهنگام و ناموفقی داشته و کودکی او منحل شده یا در حال انحلال است. این کودک بیش از هرچیز نیاز به مراقبت و حمایت دارد که این مراقبت و حمایت را باید زیر نظر روانشناس و مشاوره کودک انجام داد چراکه کودک با معضلی روبرو بوده که آسیب های جسمی و روانی زیادی را به او وارد کرده است.

توجه و مراقبت از کودک قربانی، رفع نیازهای بهداشتی و روانی او، توجه به آموزش و درمان او توسط درمانگر بهترین راهکاری است که از طریق آن می توان به این کودکان کمک کرد. حتی شاید برای حل مشکلات جنسی نیاز باشد تا آن فرد به مشاوره جنسی هم مراجعه کند و از مشاور کمک بگیرد.

مشاور کودک چطور می تواند به کودک همسر کمک کند؟

مشاور کودک خدمات بسیاری را به کودکان قربانی کودک همسری و آسیب پذیر ارائه می دهند. مهمتر از همه، این متخصصان سلامت روان از همه چیز آگاه هستند تا به کودک شما کمک کنند تا برای حل مشکلات خود و از سرگیری یک زندگی سالم و سازنده، کمک لازم را دریافت کند. یک مشاور کودک می تواند ابزارهای مورد نیاز برای مقابله با مسائل و وضعیت سلامت روانی کودک همسر را به روشی سالم و سازنده در اختیار شما و فرزندتان قرار دهد.

سخن آخر

کودک همسری یک ازدواج قانونی یا نکاح غیررسمی است که در آن یک یا هر دو طرف کودک زیر 18 سال هستند. ازدواج کودکان یک مشکل جهانی به ویژه در کشورهای در حال توسعه است و باعث بروز آسیب های گاه جبران نشدنی در کودکان قربانی کودک همسری می شود. در این رابطه می توانید با مرکز مشاوره بینش نوین در ارتباط باشید تا چه به عنوان والد کودک و چه به عنوان فرد آسیب دیده، راهنمایی و مشاوره بگیرید.