اختلال وسواس فکری – اجباری (OCD) یک بیماری روانی است که باعث اضطراب می‌شود. افراد مبتلا به OCD وسواس‌های غیرقابل کنترلی (شامل ترس‌ها، افکار یا تمایلات) دارند. آنها سعی می‌کنند با اعمال تکراری اجباری، اضطراب خود را کاهش دهند. سؤال اصلی این است که وسواس چیست و چگونه باید نسبت به درمان آن اقدام کرد؟ در این مطلب از بلاگ مرکز مشاوره بینش نوین، درباره وسواس و انواع آن، بیشتر بخوانید.
OCD باعث ناراحتی و اختلال در زندگی عادی می‌شود. بهره‌گیری از درمان‌های شناختی – رفتاری به همراه داروهای مخصوص، می‌تواند به درمان این بیماری کمک کند. با ما همراه باشید تا در مورد این بیماری و روش‌های درمانی آن اطاعاتی را به شما ارائه دهیم.
اختلال وسواس چیست؟
اختلال وسواس فکری – اجباری (OCD) یک بیماری روانی است که شامل یک حالت اضطراب مزمن (طولانی مدت) خواهد بود. این بیماری افراد را در یک چرخه دائمی از وسواس‌ها و اجبارهای مکرر به دام می‌اندازد. وسواس‌ها از لحاظ کارکرد اولیه به دو دسته تقسیم می‌شوند. این دو دسته عبارت‌اند از:
- وسواس‌های OCD: افراد مبتلا به OCD ترس‌ها یا هوس‌های تکراری و ناراحت‌کننده‌ای دارند که نمی‌توانند آنها را کنترل کنند. این افکار وسواسی باعث اضطراب شدید بیمار خواهد شد.
- اجبارهای OCD: برای کنترل وسواس و اضطراب، بیماران OCD به رفتارها، مراسم یا روال خاصی روی می‌آورند. آنها این کارها را به صورت مکرر انجام می‌دهند. بیماران مبتلا به وسواس از این رفتارهای اجباری لذتی نمی‌برند، اما حس می‌کنند که باید مطیع ذهن خود باشند وگرنه اضطرابشان بدتر می‌شود.
در این مدل از بیماری، وسواس‌ها به زودی برمی‌گردند و این حلقه منجر به یک چرخه دائمی از اضطراب خواهد شد. اضطراب بیماران آنقدر افزایش می‌یابد که حتی در بعضی موارد وی از تصمیم به کشتن خود خواهد گرفت. در ادامه مبحث وسواس چیست، به شناخت انواع وسواس می‌پردازیم.
با بیماری پارانوئید آشنا دارید؟ اختلال شخصیت را می شناسید؟ در درباره پارانوئید نمی دانید، خواندن مطلب بیماری پارانوئید چیست و چه علائمی دارد؟ را از دست ندهید.
انواع وسواس
وسواس‌ها انواع مختلفی دارند. بیماران ممکن است اختلالات وسواسی متنوعی را به صورت هم‌زمان داشته باشند. هر یک از این اختلالات نیازمند روش درمانی منحصر به فردی است که توسط پزشک تشخیص داده خواهد شد. به طور کلی می‌توان وسواس‌ها را به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
- وسواس‌های مربوط به آلودگی مواد
- وسواس‌های مربوط به از دست دادن توانایی‌های فیزیکی
- وسواس‌های مربوط به کمال‌گرایی یا perfectionism
- وسواس‌های جنسی یا sexual ocd
- وسواس‌های دینی
- وسواس‌های اجباری
علائم و نشانه‌های وسواس
دانشمندان دقیقاً نمی‌دانند که چه چیزی باعث OCD می‌شود. برخی عوامل یا اتفاقات مهم ممکن است شانس ابتلای فرد به این بیماری را افزایش دهند یا باعث ایجاد یک دوره OCD شوند. بعضی از علل شناخته شده برای اختلال وسواس عبارت‌اند از:
- تغییرات در وضعیت زندگی، مانند نقل مکان، ازدواج یا طلاق، شروع به تحصیل در یک مدرسه جدید یا تغییر شغل.
- مرگ یکی از عزیزان یا آسیب‌های عاطفی دیگر.
- سابقه سوء استفاده جنسی
- بیماری‌های مسری (مثلاً اگر به آنفولانزا مبتلا شوید، ممکن است یک چرخه وسواس در مورد میکروب‌ها و شستن اجباری دست‌ها در بدن شما به وجود آید).
- سطوح پایین سروتونین (سروتونین یک ماده طبیعی در مغز است که تعادل ذهنی را حفظ می‌کند).
- بیش فعالی در نواحی مغز
- مشکلات در محل کار یا مدرسه مثل دعوای بچه‌ها در مدرسه.
- مشکلات عاطفی (روابط عاشقانه)
علائم OCD شامل وسواس‌های فکری و اجباری است که در فعالیت‌های عادی و زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد می‌کنند. به عنوان مثال، وسواس‌های شدید اغلب شما را از رسیدن به موقع سر کار بازمی‌دارد یا ممکن است برای رفتن به رختخواب در زمان تعیین شده مشکل داشته باشید. یک فرد مبتلا به OCD معمولاً به طور کامل نسبت به مشکل وسواس آگاه است اما نمی‌تواند آن را متوقف نماید. موضوع بعدی ما در مبحث وسواس چیست، درمان این بیماری خواهد بود.
درمان وسواس چیست؟
اگر علائم OCD را در خود مشاهده می‌کنید و می‌بینید که این علائم در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می‌کنند، باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن به یک متخصص وسواس مراجعه کنید. یک متخصص درمان وسواس که به طور ویژه در زمینه بیماری‌های روانی آموزش دیده است، معمولاً چندین استراتژی درمانی را به شما ارائه می‌دهد. این استراتژی‌ها عبارت‌اند از:
- درمان شناختی – رفتاری (CBT): درمان شناختی- رفتاری نوعی روان‌درمانی است. شما با یک درمانگر صحبت خواهید کرد که به شما کمک می‌کند تا افکار و احساسات خود را بررسی کرده و آنها را درک کنید. درمان CBT در طی چندین جلسه می‌تواند به شما کمک کند تا عادت‌های منفی خود را متوقف کرده و آنها را با روش‌های سالم‌تری جایگزین نمایید.
- داروها: داروهایی به نام مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SRIs)، SRIs انتخابی (SSRIs) و ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای ممکن است به درمان وسواس شما کمک کنند. این داروها معمولاً سطح سروتونین را افزایش می‌دهند. از جمله این داروها می‌توان به کلومیپرامین، فلوکستین، فلووکسامین، پاروکستین و سرترالین اشاره کرد.
- پیشگیری از مواجهه و پاسخ (EX/RP): با این درمان، کاری را انجام می‌دهید که باعث اضطراب می‌شود. سپس پزشک از پاسخ دادن شما با اجبار جلوگیری می‌کند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است از شما بخواهد که اشیا کثیف را لمس کنید، اما بعد از این کار شما را از شستن دستان منع خواهد کرد.
مدت زمان لازم برای درمان وسواس
در این بخش از مقاله وسواس چیست، قصد داریم در مورد مدت زمان لازم برای درمانی این بیماری صحبت کنیم. مدت زمان لازم برای درمان وسواس‌های مختلف از جمله درمان وسواس شستشو با توجه به شرایط و ویژگی‌های هر فرد متفاوت است. به طور کلی درمان وسواس بدون دارو کمی از روش‌های دیگر طولانی‌تر خواهد بود. پیش از درمان وسواس با پزشک خود در مورد بازه زمانی درمان صحبت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
برای درمان وسواس فکری راهکارهای متفاوتی وجود دارد. پس از مراجعه به پزشک، وی معمولاً سؤالات به خصوصی را از شما می‌پرسد، از جمله:
- هر چند وقت یکبار علائم وسواس را مشاهده می‌کنید؟
- این علائم چقدر دوام می‌آورند؟
- آیا به دلیل اضطراب از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنید؟
- آیا از مواد الکلی یا مواد مخدر استفاده می‌کنید؟
مانند هر بیماری روانی دیگری، درمان وسواس نیز وابستگی بسیار زیادی به نحوه برخورد بیمار با مریضی دارد. قاعدتاً هرچه زودتر برای درمان بیماری وسواس خود اقدام کنید، درمان مدنظر نیز مدت زمان کمتری را به خود اختصاص خواهد داد. این بیماری به خودی خود از بین نمی‌رود، بنابراین بهتر است در مورد هرگونه وسواس و اجبار و تأثیر آنها بر زندگی با پزشک خود صادق باشید.
CBT و داروها می‌توانند به کنترل علائم شما کمک کنند. در حین درمان می‌توانید کار کنید، از فعالیت‌های اجتماعی لذت ببرید و احساس بهره‌وری بیشتری داشته باشید. در بخش بعدی از مقاله وسواس چیست، به این موضوع می‌پردازیم که چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
چه کسانی به اختلال وسواس فکری – جبری (OCD) مبتلا می‌شوند؟
هرکسی در مقطعی دچار وسواس فکری یا جبری خواهد شد. سن، محل زندگی یا میزان تحصیلات هیچ تأثیری در ابتلا یا عدم ابتلا به این بیماری ندارد.
OCD بیماری نسبتاً شایعی است و حدود 1٪ از جمعیت را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری در بین افراد از هر نژاد و پیشینه‌ای و در هر دو جنس انسان رخ می‌دهد. به طور کلی نمی‌توان راهکاری جامع را برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری ارائه داد و تنها می‌توان این مسئله را بیان کرد که در صورت وجود علائم، بیمار باید سریعاً به پزشک مراجعه نماید.
سخن پایانی
به پایان متن وسواس چیست و چگونه باید برای درمان آن اقدام کرد، رسیدیم. سعی کردیم مطالب مختلفی در مورد وسواس فکری، بیماری وسواس جبری و نقش مشاوره خانواده برای درمان این بیماری را به شما ارائه دهیم. همان‌طور که مشاهده کردید اگرچه درمان وسواس ممکن است کمی زمان‌بر باشد، اما نباید از روند درمان ناامید شد و باید با جدیت آن را پیگیری کرد.
وسواس در کودکان نیز به وجود می‌آيد به خصوص در سنین بین 5 الی 12 سال. راهکارهای درمانی برای وسواس کودکان اگرچه کمی متفاوت‌تر از بزرگسالان هستند، ولی روند کلی آنها به یک صورت خواهد بود.
