احساس ارزشمندی و یا عزت نفس یکی از مسائل مهم برای بهزیستی روانی کامل و روابط رضایت بخش است. کسی که برای خود ارزش قائل نیست، در ارزش گذاری برای دیگران مشکل دارد. همچنین آنچه را که دارد بی ارزش می بیند. او اغلب تمایل دارد خود را بی فایده، ناموفق، زشت ببیند.
احساس خود ارزشمندی
ارزش گذاری برای خود با توانایی برقراری ارتباط با خود شروع می شود. فردی که با خود ارتباط برقرار می کند صدای نیازها و خواسته های خود را می شنود. توجه به نیازها و خواسته های وجودی خود اولین قدم در راه درک مفهوم احساس خود ارزشمندی است. احساس خود ارزشمندی به عزت نفس هم تعبیر می شود.
تحقیقات نشان داده که کسانی که عزت نفس و احساس ارزشمندی در خود را دارند، کمتر به مشاوره جنسی و مشاوره خیانت همسر نیاز پیدا می کنند زیرا مشکلات کمتری نسبت به دیگران در ر ابطه با کمبود ها و عقده های جنسی در خود می بینند یا اینکه به فکر خیانت به شریک زندگی شان نمی افتند.
احساس ارزشمندی همان اعتماد به نفس است؟
احساس ارزشمندی و اعتماد به نفس با هم همپوشانی دارند، اما متفاوت هستند. عزت نفس (احساس ارزشمندی) به این اشاره دارد که آیا برای خود ارزش قائل هستید یا خیر. عزت نفس شما در نتیجه تجارب زندگی و تعامل شما با افراد دیگر ایجاد می شود و تغییر می کند.
اعتماد به نفس، اعتقاد شما به خود و توانایی هایتان است. این می تواند بسته به شرایط تغییر کند. طبیعی است که در برخی شرایط کاملاً اعتماد به نفس داشته باشید و در برخی دیگر اعتماد به نفس کمتری داشته باشید.
برای داشتن اعتماد به نفس برای رویارویی با چالش‌های زندگی و مشارکت در کارهایی که برایتان لذت‌بخش و باارزش است، عزت نفس سالم لازم است.
اهمیت احساس ارزشمندی
عزت نفس پایین ممکن است باعث شود یک صدای درونی و انتقادی قوی در درون شما ایجاد شود که تمایل دارد وقتی احساس ناراحتی یا شکست می کنید، خود را با صدای بلند بیان کند. باور منتقد درونی شما می تواند باعث شود:
- به چیزهای منفی در مورد خود فکر کنید
- باور کنید افکار منفی شما همیشه درست هستند
- قدرت ها و توانایی های خود را نادیده بگیرید
- روی اشتباهات و شکست های خود تمرکز کنید در حالی که نکات مثبت را نادیده می گیرید
- انتظار بدترین را داشته باشید
- از چالش ها یا موقعیت هایی که احساس می کنید ممکن است توسط دیگران مورد قضاوت قرار بگیرید، اجتناب کنید
- فکر کنید که لیاقت لذت بردن یا تفریح را ندارید.
از خود بپرسید چطور احساس ارزشمندی کنیم؟ در مورد آن مطالعه کنید. با مشاور خانواده در جلسات مشاوره خانواده در ارتباط باشید. نقاط ضعف و قوت خود را در مورد درک مفهوم احساس خود ارزشمندی و عزت نفس به چالش بکشید.
نحوه تشخیص احساس خود ارزشمندی
این مورد را با ذکر یک مثال ساده بیان می کنیم. اگر عزت نفس سالمی دارید و مثلا نمره پایینی دریافت می‌کنید، ممکن است فکر کنید، ” کجا اشتباه کردم؟ مشکل را پیدا می کنم. می‌فهمم تا دفعه بعد بهتر عمل کنم.” در اینجا احساس کم هوشی ندارید. بلکه به دنبال پیدا کردن راه حل و تقویت احساس ارزشمندی هستید. اگر از میزان احساس ارزشمندی مطلع نیستید، می توانید از تست روانشناسی احساس ارزشمندی استفده کنید.
عواملی که احساس خود ارزشمندی را کاهش می دهند
عواملی وجود دارد که باعث می شود فرد احساس بی ارزشی کند. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:
- احساسات منفی
چه کلماتی را بیشتر به خود می گویید؟ جملاتی که مخصوصاً هنگام اشتباه در ذهن شما می گذرد چیست؟ وقتی خیلی غمگین، خیلی عصبانی، خیلی نگران هستید چه می گویید؟ انتقاد مداوم از خود می تواند منجر به احساس مداوم غم، افسردگی، اضطراب، خشم، شرم یا گناه شود.
- کمال گرایی
یک فرد ممکن است خود را تحت فشار قرار دهد و به یک فرد بیش از حد موفق تبدیل شود تا آنچه را که به عنوان حقارت خود می بیند، نابود کند.
- ترس از قضاوت و تلاش
ممکن است از رویدادهای ورزشی یا اجتماعی اجتناب کنند، زیرا می ترسند مورد قضاوت منفی قرار بگیرند. فرد دائماً به دنبال “نشانه هایی” است که نشان می دهد مردم او را دوست ندارند.
- تاب‌آوری پایین
فردی که احساس ارزشمندی پایینی دارد کنار آمدن با یک رویداد چالش‌برانگیز زندگی برایش دشوار است. زیرا از قبل خود را «ناامید» می‌داند.
- عدم مراقبت از خود
ممکن است فرد از خود غافل شود یا از خود سوء استفاده کند، مثلاً الکل زیاد بنوشد.
- رفتارهای آسیب زننده به خود
عزت نفس پایین فرد را در معرض خطر افزایش خطر آسیب به خود قرار می دهد، به عنوان مثال، اختلال خوردن، سوء مصرف مواد مخدر یا خودکشی.
روش افزایش و تقویت احساس ارزشمندی
روانشناسان همیشه می گویند: “شما باید برای خود ارزش قائل شوید” اما چگونه این کار را انجام دهیم؟ چگونه احساس ارزشمندی کنیم؟
- به خود توهین نکنید
کسی مدام به شما توهین می کند؟ این خیلی احساس بدی است، نه؟ پس چرا با خودمان این کار را می کنیم؟
- برچسب زدن به خود
چطور احساس ارزشمندی کنم. من ناموفق هستم. واقعا در مورد همه چیز؟ چند بار امتحان کردید؟ روش های شما درست بود؟ عجله نکنید.
- جنبه های مثبت را ببینید
هیچ کس نمی تواند کسی را بدون دیدن جنبه مثبت او دوست داشته باشد. برای ارزش گذاری برای خود، باید خود را دوست داشته باشید.
- از لحظه لذت ببرید
همین الان به اطرافتان نگاه کنید. به چیزهایی که به شما احساس خوبی می دهند توجه کنید و لذت ببرید.
- بپذیرید که کامل نیستید
ما انسان هستیم و همه ما نقص هایی خواهیم داشت. ما آنچه را که می توانیم تغییر دهیم تغییر خواهیم داد، آنچه را که نمی توانیم تغییر دهیم می پذیریم و از مبارزه دست می کشیم.
- شما می توانید اشتباه کنید
کدام یک از ما اشتباه نمی کنیم؟ آیا از اشتباه خود درس گرفتید؟ سرزنش کردن کمکی نمی کند. آن را بپذیرید و روی آن تمرکز کنید. چه کنید تا این اشتباه تکرار نشود.
- از دایره امن خارج شوید
برای پیشرفت می‌توانید با بیرون رفتن از روتینی که به آن عادت کرده‌اید، خود را به چالش بکشید. تفاوت ها در ابتدا می توانند ترسناک به نظر برسند. اما در پایان شما برنده هستید.
- به خودتان گوش دهید
حداقل 10-15 دقیقه در روز را برای خود اختصاص دهید. امروز چطوری؟ روزت چطور بود؟ چه احساسی داشتی؟ سوال پرسیدن از خود چندان سخت نیست.
- خودتان را بشناسید
انتظارات خود از زندگی، اهدافتان، آنچه را که می خواهید، نقاط قوت و جنبه های حساس خود را، یادداشت کنید.
- خود را بهبود بخشید
یادگیری یک زبان جدید، کشف یک مکان جدید و یا مقابله و حل یک مسئله ی زیست محیطی پیشنهاد خوبی است.
- کاری را انجام دهید که برای شما خوب است
چه کاری باعث می شود که من احساس خوبی داشته باشم؟ چه چیزهایی مرا خوشحال می کند؟ هنگامی که پاسخ این سوالات را پیدا کردید، برای انجام آنها وقت بگذارید.
- احساسات خود را نشان دهید
اگر احساس کم کم آشکار نشود، انباشته می شود و به صورت یک انفجار عاطفی ظاهر می شود. بنابراین، باید به محض ورود احساسات خود، بدون پنهان کردن، آنها را به درستی آشکار کنیم.
- منتظر تایید نباشید
منتظر تایید کسی از هر چیزی که دوست دارید نباشید. هر چیزی که متعلق به شماست نظر شماست. شما نیازی به تایید ندارید.
- خودتان را لایق بهتر ببینید
اگر شخص دیگری به خانه شما بیاید، میز را چگونه می چینید؟ وقتی تنها هستید چطور؟ اول باید به خودتان احترام بگذارید.
- بدانید چگونه ببخشید
بار کارهای انجام شده را به دوش نکشید. ببخشید و رها کنید.
سخن آخر
احساس خود ارزشمندی، احساسی مهم و الزامی برای هر فرد است. انسان بدون هدف و بدون ارزش، ممکن است به دام افکار نابود کننده و خود ویرانگر بیفتد. اگر در زندگی شخصی، جامعه یا محیط کار احساس ارزشمندی ندارید، یعنی یک جای کار شما میلنگد. برای حل این مشکل باید یا محیط خود را عوض کنید یا افکارتان را. در مرکز مشاوره بینش نوین به شما کمک می شود تا مرحله به مرحله مشکلات روحی و روانی خود را پیدا کرده و برای آن ها راه حلی پیدا کنید.
