فوبیا همان ترس یا سوءظن شدید بی‌اساس و یا یک اختلال اضطرابی است که با ترس شدید و غیرمنطقی از چیزهای ساده یا موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود. همان‌طور که می‌دانید ترس‌ها بخش انکارناپذیر زندگی هر فرد است. بااین‌حال، فوبیا چیزی فراتر از یک ترس معمولی است. زمانی فوبیا قدرت می‌گیرد که فرد آسیب‌دیده به‌جای مبارزه و غلبه بر ترسش سعی می‌کند از آن دوری کند. این ترس می‌تواند ناشی از یک موقعیت یا مکان و حتی یک حیوان و حشره باشد.
فوبیا یا ترس مرضی چیست؟
فوبیا یک ترس طاقت‌فرسا و ناتوان‌کننده از یک شی، مکان، موقعیت، احساس یا حیوان است. در واقع فوبیا یک نوع اختلال اضطرابی است. فرد مبتلا به فوبیا یا سعی می‌کند از چیزی که باعث ترس می‌شود اجتناب کند یا با اضطراب و پریشانی شدید آن را تحمل می‌کند. فوبیا بیشتر از ترس‌ها مشخص است. آنها زمانی ایجاد می‌شوند که فرد نسبت به موقعیت یا شیئی احساس خطر اغراق‌آمیز یا غیرواقعی داشته باشد. حتی گاهی ممکن است وقتی در مورد موقعیت یا موضوع فکر می‌کنید یا صحبت می‌کنید، این اضطراب شدید را احساس کنید.
وضعیتی که باعث ایجاد فوبیا می‌شود. می‌تواند با نگاه‌کردن به بیرون از پنجره یک ساختمان اداری یا رانندگی از روی یک پل مرتفع ایجاد شود درحالی‌که شما می‌دانید که پشت پنجره کاملاً امن است و هیچ خطری شما را تهدید نمی‌کند به همین خاطر حتی ممکن است نتوانید از منظره پشت پنجره‌ها لذت ببرید. حتی ممکن است شما درگیر ترس از فضاهای محدود مثل سوارشدن در آسانسور یا استفاده از یک سرویس بهداشتی کوچک شوید. اگر فوبیا بسیار شدید شود، ممکن است یک فرد زندگی خود را بر اساس اجتناب از چیزی که باعث اضطراب او می‌شود سازماندهی کند. علاوه بر محدودکردن زندگی روزمره آنها، می‌تواند باعث ناراحتی زیادی نیز شود.
علل بروز فوبیا
فوبیا زمانی است که مغز شما ترس و اضطراب را به درجات شدیدی می‌رساند. در شرایط عادی، این احساسات می‌توانند محافظ و مفید باشند. آنها راهی هستند تا به مغز شما هشدار دهند که چیزی اشتباه است و ممکن است در خطر باشید. اما کارشناسان به طور کامل درک نمی‌کنند که چرا این احساسات می‌توانند به فوبیا تبدیل شوند. بااین‌حال، چندین عامل و فرایند ممکن است در ایجاد فوبیا نقش داشته باشند. به نظر نمی‌رسد فوبیا یک علت واحد داشته باشد، چندین عامل و فرایند ممکن است در ایجاد فوبیا نقش داشته باشند. مثلاً:
ژنتیک
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از افراد با تمایل بیشتری نسبت به دیگران به دنیا می‌آیند. انواع خاصی از فوبیا در افرادی که یکی از خویشاوندان مبتلا به آن نوع فوبیا دارند بیشتر اتفاق می‌افتد. انواع با نرخ بالاتر در اعضای خانواده عبارت‌اند از فوبیای حیوانی، خونی/پزشکی/جراحتی و فوبیای موقعیتی.
تجربیات آسیب‌زا گذشته
اینها می‌تواند تجربیاتی باشد که برای شما اتفاق می‌افتد یا می‌بینید که برای شخص دیگری اتفاق افتاده است.
انتقال اطلاعات
یک فوبیا ممکن است با یک حادثه خاصی ایجاد شود. برخی از فوبیاها ممکن است به دلیل چیزهایی که در مورد آنها یاد می‌گیرید یا چیزهایی که به طور مکرر می‌بینید یا می‌شنوید رخ دهد. فوبیا ممکن است پاسخ آموخته‌شده‌ای باشد که فرد در اوایل زندگی از والدین یا خواهر یا برادر (برادر یا خواهر) به آن مبتلا می‌شود.
علائم فوبیا چیست؟
علائم فوبیا عبارت‌اند از:
- احساس ترس یا اضطراب بیش از حد، نامعقول و مداوم که توسط یک شی، فعالیت یا موقعیت خاص ایجاد می شود.
- احساسات یا غیرمنطقی هستند یا با هر تهدید واقعی تناسب ندارند. به‌عنوان‌مثال، درحالی‌که می‌شود ممکن است از یک سگ بی‌بندوبار و تهدیدآمیز بترسد، اکثر مردم از یک حیوان آرام و ساکت روی افسار فرار نمی‌کنند.
- اجتناب از شیء، فعالیت یا موقعیتی که باعث ایجاد فوبیا می‌شود. ازآنجایی‌که افرادی که فوبیا دارند تشخیص می‌دهند که ترس‌هایشان اغراق‌آمیز است، اغلب از علائم خود شرمنده یا خجالت می‌کشند. برای جلوگیری از علائم اضطراب یا خجالت، آنها از محرک‌های فوبیا اجتناب می‌کنند.
- علائم جسمی مرتبط با اضطراب اینها می‌تواند شامل لرزش، تپش قلب، تعریق، تنگی نفس، سرگیجه، حالت تهوع یا سایر علائمی باشد.
چند فوبیای مختلف وجود دارد؟
ازآنجایی‌که فوبیاها، از جمله احساس ترس یا اضطرابی که ایجاد می‌کنند، روی همه افراد تأثیر متفاوتی می‌گذارد، می‌توان انواع مختلفی برای فوبیا قایل شد. سه نوع اصلی از فوبیا وجود دارد:
- اختلال اضطراب اجتماعی
- آگورافوبیا
- فوبیای خاص
دو مورد قبلی قبلاً به‌عنوان فوبیای پیچیده شناخته می‌شدند و به‌طورکلی شدیدتر در نظر گرفته می‌شدند. فوبیای خاص را گاهی فوبیای ساده می‌نامند. در ادامه به شناخته‌شده‌ترین انواع فوبیا خواهیم پرداخت.
فوبیای خاص یا ساده
ترس مداوم و اجتناب از یک شی یا موقعیت خاص را فوبیای ساده یا خاص می‌گویند. همان‌طور که از نام آن پیداست، این فوبیاها بر یک محرک یا ترس خاص تمرکز دارند. سن شروع این نوع فوبیا معمولاً 7 سالگی است. یکی از رایج‌ترین نوع فوبیا همین فوبیای خاص یا ساده است. فوبیای خاص یا ساده باعث ایجاد سطوح غیرمنطقی ترس نسبت به اشیا یا موقعیت‌هایی می‌شود که ذاتاً خطرناک نیستند. افراد مبتلا به فوبیای ساده عموماً می‌دانند که ترس آنها غیرمنطقی است، اما در مواجهه با محرک آنها دچار اضطراب می‌شوند. به‌عنوان‌مثال: عنکبوت، پرواز، آب، ارتفاع، یا ابتلا به یک بیماری خاص
فوبیا اجتماعی (اختلال اضطراب اجتماعی)
ترس مداوم از قضاوت‌شدن، تماشاشدن و انتقاد شدن توسط دیگران، یا از موقعیت‌های عمومی که منجر به خجالت یا تحقیر می‌شود. شدت این فوبیا زمانی است که شما افراد حاضر در آن موقعیت را نمی‌شناسید و آن مکان برای شما غریب است. به طور مثال افرادی که از اختلال اضطراب اجتماعی رنج می‌برند در موقعیت‌های زیر می‌توانند پریشانی عاطفی قابل‌توجهی را تجربه کنند: این ترس ممکن است در زمان ارائه یک مطلب برای دیگران، سخنرانی در یک جمع و یا غذاخوردن در یک رستوران پیش چشم دیگران، معرفی‌شدن با افراد جدید، قرارگرفتن در گروه‌های بزرگ از افراد، مسخره‌شدن یا انتقاد شدن، ملاقات چهره‌های اقتدار، نوشتن یا کارکردن در مقابل دیگران، استفاده از توالت‌های عمومی و حتی مرکز توجه بودن ایجاد شود. سن شروع این نوع فوبیا معمولاً 13 سال است. منشا این نوع فوبیا می تواند ارثی هم باشد افرادی که این ترس را تجربه می کنند معمولا در سنین کودکی، خجالتی یا منزوی بودند.
آگورافوبیا (هراس از مکان‌های باز)
ترس و اضطراب شدید از هر مکان یا موقعیتی که فرار ممکن است دشوار باشد که منجر به اجتناب از چنین موقعیت‌هایی می‌شود. معیارهای تشخیصی آگورافوبیا شامل ترس یا اضطراب شدید در مورد دو یا چند موقعیت زیر است: به‌عنوان‌مثال: مسافرت با ماشین، اتوبوس، هواپیما، آسانسور، یا بودن در یک منطقه شلوغ، انتظار در صف یا بودن در میان جمعیت، قرارگرفتن در یک فضای بسته، مانند سینما، سالن اجتماعات یا فروشگاه کوچک، بیرون از خانه به‌تنهایی. افراد مبتلا به آگورافوبیا ترس از حضور در فضاهای باز دارند. در برخی موارد، حملات پانیک ممکن است آن‌قدر شدید شود که آگورافوبیا از ترس از داشتن یک حمله پانیک دیگر ناشی می‌شود. در موارد شدید، افراد مبتلا به آگورافوبیا ممکن است از ترک خانه خود ترس داشته باشند. معمولاً سن شروع این فوبیا 20 سالگی است.
علائم فیزیولوژیکی در زمان فوبیا
علائم فیزیولوژیکی که می‌تواند با اضطراب اجتماعی همراه باشد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اضطراب مداوم و شدید
- ترس شدید
- ضربان قلب
- قرمزشدن یا سرخ‌شدن
- تعریق بیش از حد
- گلو و دهان خشک
- لرزش
- بلع با مشکل
- انقباضات عضلانی
- حمله پانیک
راه‌های تشخیص فوبیا
فوبیا همیشه به طور رسمی تشخیص داده نمی‌شوند. اکثر افراد مبتلا به فوبیا به طور کامل از این مشکل آگاه هستند. یک فرد گاهی اوقات زندگی با یک فوبیا را انتخاب می کند و مراقب است تا از شی یا موقعیتی که از آن می ترسد اجتناب کند. ما اگر فوبیا دارید، تلاش مداوم برای جلوگیری از چیزی که از آن می ترسید می تواند وضعیت را بدتر کند. اگر فوبیا دارید یک پزشک روانپزشک یا پزشک متخصص روانشناس احتمالا در مورد علائم فعلی و سابقه خانوادگی شما سئوال می کند، خصوصا این که اگر سایر اعضای خانواده نیز درگیر فوبیا باشند. در نهایت به کمک آنها و با یاری یک متخصص در رفتار درمانی، می توانید بیماری خود را تشخیص دهید و برای درمان آن اقدام کنید. حتی اگر شما در مسایل زناشویی خود هم دچار مشکل هستید نگران نباشید در روانشناسی شاخه ای به نام سکس تراپی وجود دارد که برای پیدا کردن ریشه مشکلات جنسی و حل کردن آنها طراحی شده است.
درمان فوبیا
فوبیا، صرف‌نظر از سختی و شدت آن، با موفقیت قابل‌درمان است. یکی از راه‌های درمان فوبیا این است که به‌جای فرار از موقعیت ترس خود با آن مواجهه شوید؛ زیرا در فوبیای ساده فرار باعث بدتر شدن بیماری می‌شود. بااین‌حال، افرادی که فوبیای پیچیده دارند به مشاوره، روان‌درمانی، درمان شناختی رفتاری و سایر رویکردها در مدت‌زمان طولانی نیاز دارند تا از ترس خود درمان شوند. معمولاً برای درمان فوبیا از دارو استفاده نمی‌شود. همین رویکرد مقابله برای درمان کافی است. اما در شرایطی بر طبق نظر پزشک معالج برای علائم اضطراب، حملات پانیک و افسردگی دارو تجویز شود. داروهایی که معمولاً مورداستفاده قرار می‌گیرند شامل داروهای ضدافسردگی، آرام‌بخش‌ها و مسدودکننده‌های بتا هستند. برخی از درمان ترس‌های مرضی به شرح زیر است:
خوددرمانی
این درمان شامل استراتژی‌های آگاهی ذهن، تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن و ورزش‌کردن هستند.
روان‌درمانی
روان‌درمانی یا صحبت درمانی راهی برای کمک به افرادی است که دچار فوبیا و یا ترس مرضی هستند. از قدیم هم صحبت‌کردن باعث سبک‌شدن ذهن و روح و حل مشکلات می‌شده است. در حال حاضر هم با تکنیک روان‌درمانی شما به حذف یا کنترل علائم مشکل‌زا کمک خواهید کرد. این روش بهبود عملکرد و سلامت روان تأثیر زیادی دارد. شما با کمک یک روان‌درمانگران ماهر می‌توانید اختلال شخصیت، افسردگی، اضطراب و وسواس خود را به به‌راحتی درمان کنید.
رفتار درمانی
رفتاردرمانی اصطلاحی است که برای توصیف درمانی برای درمان اختلالات سلامت روان استفاده می‌شود. هدف آن درک و تغییر رفتارهای ناسالم و با این باور عمل می‌کند که همه رفتارها آموخته شده و قابل‌تغییر هستند. در این روش به شما آموزش داده می‌شود که از علائم استرس‌زا آگاهی پیدا کنید و به شناخت و درک بهتر از مسائلی که باعث ترس ایجاد فوبیا می‌شود، برسید. با درک بهتر علایم استرس‌زا خواهید فهمید که موضوع فوبیا خطری برای شما ندارد.
درمان شناختی رفتاری
در درمان شناختی رفتاری، ارائه‌دهنده به بیمار کمک می‌کند تا راه‌های مختلفی را برای درک و واکنش به محرک‌های آنها بیاموزد. این تکنیک می‌تواند به فرد کمک کند تا بهتر با احساسات و افکار خود کنار بیاید و کنترل کند. درمان شناختی رفتاری نوعی مواجهه سازی است که در درمان فوبیا بسیار مؤثر است. در این روش به شما کمک می‌شود تا با ترس‌هایتان مواجه شوید؛ البته شدت و قدرت ترس‌ها برای هر کسی متفاوت هستند، مثلاً فردی که از سوارشدن به آسانسور می‌ترسد ممکن است تا درب آسانسور را هم ببیند ترسش شروع شود. اما فرد دیگری فقط در زمان حرکت ترس سراغ او بیاید. پس از ارزیابی شدت ترس توسط درمانگر مراحل درمان شروع می‌شود.
دارودرمانی
برخی داروها ممکن است با کاهش احساس اضطراب به درمان فوبیا کمک کنند؛ مانند مسدودکننده‌های بتا، داروهای ضدافسردگی یا آرام‌بخش‌ها. داروها ممکن است خطر عوارض جانبی داشته باشند و توسط ارائه‌دهندگان بر اساس شدت فوبیا و خطر عوارض جانبی تجویز می‌شوند.
بیشتر بخوانید: چگونه می‌توانیم ترس از شکست را کاهش دهیم؟
چه زمانی باید برای فوبیا کمک بگیرم؟
دانستن اینکه چه زمانی باید برای فوبیا کمک بگیرید، می‌تواند دشوار باشد. به‌خاطر داشته باشید که فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است. ممکن است زمان آن رسیده باشد که درمان فوبیا خود را در نظر بگیرید اگر:
- اجتناب از شی، موقعیت، مکان یا فعالیت محرک، زندگی روزمره شما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد یا باعث ناراحتی شدید شما می‌شود
- شما را از انجام کارهایی که معمولاً از آن لذت می‌برید بازمی‌دارد
- باعث ترس، اضطراب یا وحشت شدید و طاقت‌فرسا می‌شود
- متوجه می‌شوید که ترس شما با خطر تناسبی ندارد
- حداقل شش ماه است که فوبیا داشته‌اید
از دریافت پشتیبانی برای سایر مشکلات سلامتی جلوگیری می‌کند. به‌عنوان‌مثال، فوبیایی که شما را از استفاده از تلفن یا مراجعه به پزشک منع می‌کند.
عوارض فوبیا چیست؟
فوبیا می‌تواند اثرات طولانی‌مدتی بر سلامت روحی و جسمی شما داشته باشد، به‌خصوص زمانی که مکرراً با محرک‌ها مواجه می‌شوید که گاهی می‌تواند شمارا به سمت افسردگی هم ببرد. افراد مبتلا به فوبیا و آگورافوبیا خاص در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به برخی شرایط سلامت روان هستند. بنابراین کمک‌گرفتن از یک مشاوره افسردگی در چنین شرایطی مهم می‌شود. شرایط سلامت روانی که در افراد مبتلا به فوبیا یا آگورافوبیا خاص بیشتر است عبارت‌اند از:
- اختلالات اضطرابی.
- اختلال دوقطبی.
- اختلالات افسردگی.
- اختلالات شخصیت (به‌ویژه اختلال شخصیت وابسته(
- اختلالات مصرف مواد
- اختلالات علائم جسمی.
- شرایط سلامت جسمانی که معمولاً همراه با فوبیا اتفاق می‌افتد یا ممکن است به دلیل علائم فوبی بدتر شود عبارت‌اند از:
- بیماری قلبی.
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) .
- بیماری پارکینسون.
- تعادل و علائم سرگیجه که همچنین می‌تواند باعث سقوط و آسیب‌های مربوط به سقوط شود.
- اختلالات دژنراتیو مغز و علائم زوال عقل.
زندگی با فوبیا
برخی از فوبیاها خودبه‌خود و بدون درمان برطرف می‌شوند، به‌ویژه در میان کودکان و نوجوانان. به‌عنوان‌مثال، بسیاری از نوجوانان در دوران تحصیل ممکن است، فوبیای اجتماعی را تجربه کنند. اما شما می‌توانید با مشورت با یک مشاور تحصیلی کاربلد ترس‌های ناشی از مدرسه، امتحان، کلاس و ترس‌هایی که هنگام مواجهه با معلمان ممکن است برای کودک شما پیش بیاید را درمان کنید. این نشان می‌دهد که بسیاری از ترس‌های دوران کودکی می‌توانند به‌مرورزمان از بین بروند. اگر فوبیا درمان نشود، ممکن است منجر به انزوای اجتماعی، تعارضات روابط، و انواع دیگر اختلالات شود. در برخی شرایط حتی ممکن است فوبیا باعث اختلال در عملکرد روزمره آنها شود.
زندگی با فوبیا می‌تواند ترسناک و طاقت‌فرسا باشد. همچنین ممکن است درخواست کمک سخت به نظر برسد و این اشکالی ندارد. بااین‌حال، مهم است که توجه داشته باشید که جستجوی مراقبت و حمایت از یک متخصص می‌تواند به نوجوان شما کمک کند علائم را کاهش دهد و درنهایت به‌آرامی برای غلبه بر فوبیا و بهبود کیفیت زندگی نوجوان خودکار کنید.
جمع‌بندی
فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است. این یک‌شکل شدید ترس یا اضطراب است که توسط یک موقعیت یا شیء خاص ایجاد می‌شود. ما در این مطلب انواع فوبیا و علل بروز آن را بیان کرده‌ایم و همچنین شما را با علائم فوبیا آشنا کرده‌ایم.
