رابطه تاکسیک (Toxic) چیست؟

افرادی که در یک رابطه تاکسیک هستند اغلب می‌دانند که چیزی اشتباه است، اما متوجه نیستند که پیامدهای چنین چیزی تا چه حد جدی است. ممکن است در رابطه کنونی خود احساس ناراحتی، بی‌توجهی، حمایت نشدن یا کم‌ارزش شدن داشته باشند، اما همچنان به تلاش برای حفظ آن رابطه ادامه دهند؛ اما آیا می‌توان یک رابطه سمی را اصلاح کرد؟ راهکارهای کنار آمدن با آن کدام است؟ در ادامه یاد خواهید گرفت چگونه علائم هشداردهنده یک رابطه سمی را بشناسید و بعد از آن چه اقداماتی انجام دهید.

رابطه سمی یا تاکسیک چیست؟

از آنجا که هر رابطه‌ای با فراز و نشیب‌هایی همراه است، قطعا می‌توان کارهایی برای حفظ آن انجام داد اما در یک رابطه سمی قضیه فرق می‌کند. چنین رابطه‌ای دائما ناخوشایند بوده و لحظات منفی در آن بیشتر از لحظات مثبت است.

در پاسخ به سوال رابطه تاکسیک چیست باید بگوییم رابطه سمی یا تاکسیک (toxic relationship) از نظر عاطفی، ذهنی و حتی جسمی برای یکی از طرفین یا هر دوی آن‌ها مضر است. این رابطه یک یا هر دو طرفین را از نظر عاطفی تخلیه، تحقیر و ناراضی می‌کند و باعث می‌شود فرد احساس حمایت نشدن، سوءتفاهم یا مورد حمله قرار گرفتن را داشته باشد.

پارتنرهای سمی همیشه از روی بدخواهی با افرادی که دوستشان دارند بدرفتاری نمی‌کنند. آن‌ها ممکن است درگیر مسائلی باشند که باعث شود دیگران را مورد انتقاد قرار دهند. افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات می‌تواند آن‌ها را شریک بدی کند. در برخی موارد، خودشیفتگی در نحوه رفتار آن‌ها با عزیزانشان نقش دارد.

در یک رابطه تاکسیک معمولا هر دو طرف به هم بی‌احترامی می‌کنند. رفتارهای آن‌ها به گونه‌ای است که برای هم ناامیدکننده و آزاردهنده است. علت اصلی چنین رفتارهایی می‌تواند فقدان همدلی باشد.

امتناع از درک احساسات یکدیگر و درخواست کردن از شریک زندگی برای برآورده کردن انتظارات، ناشی از عدم همدلی است. اگر هر دو طرف در یک رابطه نسبت به یکدیگر همدل و دلسوز باشند، رابطه سالم خواهد بود.

مهم‌ترین مواردی که می‌توانند منجر به فقدان همدلی و رفتارهای ناسالم شوند عبارت‌اند از:

• اضطراب
• اعتیاد
• افسردگی
• خشم

رابطه تاکسیک چه نشانه‌هایی دارد؟

چگونه می‌توانید بفهمید در یک رابطه سمی هستید؟ خوشحال نبودن به تنهایی نشانه یک رابطه تاکسیک نیست، اگرچه هر رابطه‌ای که به جای بهتر شدن با گذشت زمان حال شما را بدتر کند می‌تواند در طول زمان سمی‌ شود. روابط سمی می‌توانند اشکال مختلفی داشته و علائم مسمومیت می‌تواند ظریف یا بسیار واضح باشد. با این حال، اگر یک یا چند مورد از موارد ذکر شده در زیر را تجربه کردید، باید نگران باشید.

ارتباط خصمانه

ارتباط خوب زمانی که افراد در مورد انتظارات و احساسات خود صادق باشند برای هر رابطه سالم ضروری است. اگر به جای ارتباط صریح، احترام متقابل و مهربانی، بیشتر گفتگوهای شما همراه با تحقیر و طعنه، سرزنش و فریاد است، باید نگران باشید.

عدم صداقت

وقتی اعتماد در یک رابطه از بین برود، افراد شروع به پنهان کردن رازهای هم می‌کنند. این موضوع با دروغ‌های سفیدی که به ظاهر بی‌ضرر هستند شروع می‌شود و سرانجام به دروغ‌های بزرگی تبدیل می‌شود که می‌توانند به یک رابطه پایان دهند. در چنین روابطی هیچ صداقتی وجود نداشته و یکی از طرفین یا هر دوی آن‌ها دائما بخش‌هایی از زندگی خود را پنهان می‌کنند.

انتقاد مداوم

اگر همسرتان دائما از کارهایی که انجام می‌دهید، مانند نحوه لباس پوشیدن یا تعاملات و تصمیماتی که می‌گیرید انتقاد می‌کند، می‌تواند باعث کاهش عزت نفس شما شود. با این رفتار ممکن است احساس کنید که به اندازه کافی خوب نیستید. این موضوع زمانی گیج کننده می‌شود که در ابتدای رابطه، همسرتان از هر کاری که انجام می‌دادید. راضی بود این نشانه یک رابطه ناسالم است.

برای ایجاد تعادل در زندگی با همسرتان و دور ماندن از شرایط سمی و آسیب زننده، میتوانید با مراجعه به مراکز مشاوره و تعیین وقت مشاوره جنسی ، رابطه خود را مصون بدارید.

حسادت

حسادت شدید می‌تواند مانع از تعاملات اجتماعی شما شود. شریک زندگی شما ممکن است نخواهد که شما با دوستان و همکارانتان تعامل داشته باشید زیرا می‌ترسد شما را از دست بدهد. این حسادت می‌تواند آن‌قدر غیرمنطقی شود که هر وقت با دیگران وقت می‌گذارید شما را به خیانت متهم کند.

آیا می‌توان یک رابطه سمی را اصلاح کرد؟

در برخی موارد، با تلاش متقابل و تمایل به تغییر، ممکن است بتوان یک رابطه سمی را اصلاح کرد. با این حال، این موضوع به شدت به شرایط خاص و تعهد هر دو فرد درگیر بستگی دارد. مهم است که بدانیم همه روابط سمی را نمی‌توان اصلاح کرد و تمرکز همیشه باید بر روی رفاه و امنیت شخصی باشد. صحبت کردن با یک درمانگر و یا مراجعه به مرکز مشاوره می‌تواند در پیمایش پیچیدگی‌های یک رابطه تاکسیک و تعیین بهترین مسیر مفید باشد.

انواع رابطه‌های سمی یا تاکسیک

انواع رابطه‌های سمی در یکی از دسته‌های زیر جای می‌گیرند:

‌تحقیرکننده‌

این نوع فرد سمی مدام شما را تحقیر و مسخره می‌کند. در برابر او احساس می‌کنید عقاید، نظرات و خواسته‌هایتان احمقانه و مسخره هستند. او حتی به مسخره کردن شما در جمع نیز ادامه می‌دهد. حتی با اینکه بارها از او خواسته‌اید که دست از تحقیرتان بردارد، به رفتارهایش ادامه می‌دهد و حتی شما را متهم می‌کند: «من فقط شوخی کردم، با تو نمی‌شه شوخی کرد؟» متاسفانه، اگر در طولانی مدت رفتارهای او را تحمل کنید، خودتان نیز به این نتیجه می‌رسید که نمی‌توانید تصمیم‌گیری کنید و کارهایتان احمقانه است. او عزت نفستان را به قدری می‌گیرد که احساس می‌کنید بدون او نمی‌توانید هیچ کاری انجام دهید.

بداخلاق‌

برخی از افراد به خاطر عصبانیت و پرخاشگری همسرشان از بحث یا مخالفت کردن با او پرهیز می‌کنند. کنترل گری با تهدید از روش‌های سنتی افراد در یک رابطه ناسالم است. کسی نمی‌داند چه زمانی و چه چیزی آن‌ها را خشمگین می‌کند و فرد دائما در ناامنی زندگی می‌کند. معمولا، آن‌ها این روی شخصیت خود را به ندرت در جامعه نشان می‌دهند و دیگران آن‌ها را فردی خوش مشرب، دوست داشتنی و آرام می‌دانند. اگر از آن‌ها دلیل خشمشان را بپرسید، شما را متهم می‌کنند و می‌گویند تو کاری می‌کنی که من را دیوانه می‌کند. این سلب مسئولیت از رفتارهای بد، عادت رایج در یک رابطه تاکسیک است.

القاکننده گناه

کنترل این رابطه با القای گناه به قربانی انجام می‌شود. وقتی کاری انجام می‌دهید که او دوست ندارد، به شما احساس گناه می‌دهد. گاهی برای القای حس گناه به شما از کس دیگری استفاده می‌کند، برای مثال با پدرتان تماس می‌گیرد تا شما را به خاطر رفتارتان مواخذه کند. وقتی کاری که او می‌خواهد را انجام دهید، حس گناه را از شما برمی‌دارد. گاهی او با حمایت از تصمیماتتان، به طور موقت حس گناه را از شما دور می‌کند. برای مثال، تصمیم دارید به دانشگاه بروید. او نیز در ظاهر از شما دفاع می‌کند؛ اما هر روز با ظرافت به شما یادآوری می‌کند که در نبودتان چقدر بچه‌ها دلتنگتان می‌شوند یا این اواخر به او توجه کافی ندارید. او به تدریج و با ظرافت، با القای حس گناه به چیزی که می‌خواهد، می‌رسد.

افراطی

اگر به او بگویید که از چیزی ناراحت یا خشمگین هستید، او به نحوی رفتار می‌کند که در نهایت می‌بینید که این شما هستید که در حال دلداری دادن به او هستید. شاید حتی به خاطر گفتن این مورد که او را ناراحت کرده است، احساس خودخواهی کنید. در این رابطه ناسالم هیچ وقت توجه و همراهی کافی را دریافت نمی‌کنید و همه چیز این رابطه یک سویه است.

وابسته

هر چند عجیب است؛ اما یکی از اشکال رابطه سمی این است که فرد سمی به قدری منفعل است که شما باید برای او تصمیم‌گیری کنید، از انتخاب رستوران تا خرید ماشین. این باعث می‌شود که شما همیشه مسئول نتایج به بار آمده باشید و اگر حاصل خوبی نداشته باشد، به خاطرش تنبیه خواهید شد. بدین ترتیب همیشه نگران تصمیماتتان هستید و این فشار زیادی روی شما وارد می‌کند. عدم تقبل مسئولیت کافی توسط یکی از طرفین در رابطه یکی از اشکال رایج رابطه تاکسیک است که باید از آن دوری کنید.

مستقل

«من اجازه نمی‌دهم کسی من را کنترل کند» شعار آن‌هاست. آن‌ها به ندرت به قول‌هایشان وفا می‌کنند. می‌گوید که با شما تماس می‌گیرد، بچه‌ها را برای گردش می‌برد و هزار چیز دیگر؛ اما به هیچ یک عمل نمی‌کند. این نه تنها رفتارهای آن‌هاست که غیرقابل پیش بینی است، بلکه حتی نمی‌دانید به لحاظ عاطفی چه سهمی در زندگی آنان دارید. دائما از آن‌ها می‌پرسید که چه حسی به شما دارند، آیا جذابید و از این قیبل؛ اما پاسخشان به قدری مبهم است که همیشه سردرگم هستید. پاسخی که همیشه دریافت می‌کنید چیزی شبیه به این است که «پس برای چه کنار تو زندگی می‌کنم؟ اگر احساسم تغییر کند، خودم به تو می‌گویم!» اضطرابی که در کنار آنان حس می‌کنید، به سلامت جسم و روان شما آسیب می‌زند.

سوء استفاده گر

آن‌ها معمولا در ابتدای رابطه بسیار جذاب، مودب و خوش مشرب هستند و بدین ترتیب هر چیزی را که بخواهند از شما می‌گیرند. آن چه باعث سمی شدن رابطه می‌شود، این است که هیچ وقت شما به اندازه کافی برای آن‌ها کاری انجام نداده‌اید و اگر کسی را بیابند که کارهای بیشتری برایشان انجام دهد، شما را ترک می‌کنند. این افراد گاهی کارهای کوچکی برای شما انجام می‌دهند که البته هزینه چندانی هم ندارد؛ اما این هدیه نیست، بلکه تعهدی است که به گردن شما می‌افتد. اگر روزی سرکشی کنید، هر کاری که تا به حال کرده‌اند را به چشمتان می‌آورند و به خاطر قدرنشناسی‌تان به شما حس گناه می‌دهند. ماندن در این رابطه سمی مانند این است که برای یک شکلات چند میلیون پول بدهید. در واقع، از سرمایه‌گذاری خود چیزی عایدتان نمی‌شود.

پارانوئید

این یکی واقعا خبر بدی است. در ابتدای رابطه شاید جذب «غیرت» یا «حسادت» آن‌ها شوید؛ اما به تدریج می‌فهمید که این چیزی بیشتر از غیرت است و به مالکیت بدل شده است. با گذشت زمان، فرد هر روز شکاک‌تر و کنترل گرتر می‌شود. حتی کیلومتر شمار خودرو را چک می‌کند تا مطمئن شود جای دیگری غیر از محل کار یا دانشگاه نرفته‌اید. تمام روابط شما با دوستان و حتی خانواده قطع می‌شود.

بیشتر بخوانید: بیماری پارانوئید چیست و چه علائمی دارد؟

راه‌های کنار آمدن با افراد تاکسیک

اگر متوجه شدید یک رابطه سمی است و خواستید مشکلات را حل کنید، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید:

پذیرفتن

اولین قدم برای مدیریت یک رابطه تاکسیک این است که بپذیریم مشکلی وجود دارد که باید به آن پرداخته شود. معمولا می‌توانید احساس کنید چیزی درست نیست و باید تغییر کند. ممکن است احساس کنید جو بسیار منفی است و تعامل شما با طرف مقابلتان باعث ناراحتی شما شده و عزت نفس شما را کاهش می‌دهد.

شناسایی رفتار سمی

فهمیدن اینکه چه چیزی در رابطه سمی است مفید خواهد بود. این می‌تواند شامل نحوه برقراری ارتباط طرف مقابلتان با شما، حسادت او، تمایلات کنترل گرانه اش، یا اینکه چگونه باعث می‌شود شما احساس عدم حمایت کنید، باشد.

مسئولیت‌پذیری

ممکن است تمام این سمیت از سمت طرف مقابلتان باشد. با این حال، مهم است در مورد خودتان فکر کنید و ببینید آیا کاری کرده‌اید که برای طرف مقابل سمی است یا خیر. ممکن است هر دو طرف به یک اندازه نسبت به یکدیگر سمی باشید. شناخت رفتار خودتان و مسئولیت‌پذیری، گامی مهم برای رسیدگی به مسائل موجود در رابطه است. حتی این کار ممکن است فرد مقابل را تشویق کند تا در مورد رفتارهایش فکر کند.

در میان گذاشتن موضوع

در این مرحله باید به طور واضح و قاطعانه با طرف مقابلتان صحبت کنید و به او بگویید موضوع چیست. استفاده از عبارت «من» هنگام توصیف احساسات و عواطفتان، نباید به گونه‌ای باشد که فرد مقابل احساس کند حالت تدافعی به خود گرفته‌اید.

وقتی به موضوع پرداختید، احساسی که در شما ایجاد شده را به طور واضح برایش توضیح دهید و بگویید به چه چیزی نیاز دارید و عواقب برآورده نشدن این نیاز چیست. یک مثال در این باره می‌تواند این باشد: «وقتی مرا احمق خواندی، احساس بدی نسبت به خودم داشتم. باعث شد احساس بی‌ارزشی کنم. به جای انجام این کار، از تو می‌خواهم قبل از گفتن چنین چیزهایی کمی آرام شوی و فکر کنی. من این رفتار را نمی‌توانم تحمل کنم و اگر دوباره تکرار شود، فکر نمی‌کنم بتوانم با تو ادامه دهم».

توجه به هرگونه تغییرات

پس از اینکه نیازهای خود را به وضوح بیان کردید، به تغییر رفتار طرف مقابلتان توجه کنید. اگر متوجه تلاش او برای تغییر شدید، راهکارهای شما موفق آمیز بوده‌اند. اگر رفتارهایش را تغییر نداد، باید تصمیم بگیرید می‌توانید اینگونه با او زندگی کنید یا اینکه باید رابطه را پایان دهید یا حد و مرزی تعیین کنید.

تعیین مرزها

فرض کنید نمی‌توانید رابطه تاکسیک را ترک کنید، چون طرف مقابلتان همکار یا یکی از اعضای خانواده شما است. در چنین حالتی، می‌توانید برای اطمینان از محدود کردن میزان رفتار سمی که در معرض آن قرار می‌گیرید، حد و مرزهایی را تعیین کنید. به عنوان مثال، اگر یک همکار سمی دارید، می‌توانید از رئیس خود بخواهید در مکان دیگری دور از این شخص کار کنید یا بخواهید که استراحت شما در زمان‌های متفاوتی برنامه‌ریزی شود.

اگر فرد سمی یکی از اعضای خانواده یا یک دوست است، می‌توانید تعداد دفعات ملاقات با او را محدود کنید یا میزان پیامک یا تلفن با او را کاهش دهید.

چرا نباید مدت زیادی در رابطه تاکسیک ماند؟

زیرا اگر فرد به چنین رابطه‌ای عادت کند، بخشی از الگوی زندگی‌اش شده و تعداد دفعات زیادی این اتفاق تکرار می‌شود؛ و مثل آهنربا این شرایط را جذب می‌کند. حتی قوی‌ترین افراد هم می‌توانند خود را در یک رابطه سمی بیابند، اما هر چه بیشتر بمانند، بیشتر به فردی تبدیل می‌شوند که نسخه‌ای کوچک‌تر، با اعتماد به‌نفس کمتر و آسیب‌دیده‌تر از فردی است که قبلا بوده‌ است.

چگونه از رابطه سمی خارجی شویم؟

اگر به این نتیجه رسیدید که نمی‌توانید رابطه‌تان را نجات دهید، راه‌هایی وجود دارد که می‌توانید با خیال راحت از آن خارج شوید

به دنبال حمایت عاطفی باشید

سعی کنید با عزیزانتان در مورد آنچه بر شما گذشته صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند توصیه‌های مناسبی برای مقابله با رفتار سمی به شما ارائه دهند و موقعیتتان را درک کنند. همچنین اگر قصد دارید از خانه‌ای که با یک فرد سمی مشترک است نقل مکان کنید، می‌توانند به شما مکانی برای اقامت پیشنهاد دهند.

پشتیبانی اضافی دریافت کنید

دریافت حمایت از یک درمانگر یا روانشناس که می‌تواند به شما در تهیه یک برنامه ایمن و هر منبع اضافی که ممکن است برای ترک رابطه تاکسیک نیاز داشته باشید کمک کند، مفید خواهد بود.

از یک فرد مورد اعتماد بخواهید همراهی‌تان کند

یک دوست قابل اعتماد یا یکی از اعضای خانواده، علاوه بر اینکه قادر به حمایت عاطفی است، می‌تواند برای پایان دادن به رابطه با فرد سمی همراهتان باشد. این امر به ویژه وقتی مفید می‌شود که هنگام داشتن مکالمه با فرد سمی احساس امنیت کامل نداشته باشید. اگر فرد مورد اعتمادی حضور داشته باشد، ممکن است کمتر تحت تاثیر فرد سمی قرار بگیرید.

به مرزهای خود بچسبید

اگر تصمیم گرفته‌اید که ارتباط خود را با فرد سمی قطع کنید، روی تصمیمتان بمانید. اگر بعد از دادن فرصت‌های متعدد به او اجازه دهید به زندگیتان برگردد، به رفتارهایش ادامه می‌دهد؛ بدون اینکه عواقبی در انتظارش باشد. با فرد سمی قاطعانه رفتار کنید و به وضوح برنامه‌ریزی کنید که چه کاری انجام دهید.

شماره تلفن خود را عوض کنید

اگر فکر می‌کنید ممکن است وسوسه شوید که دوباره با فرد سمی تماس بگیرید یا فکر می‌کنید که او شما را با تماس‌ها و پیام‌های متنی بمباران می‌کند، عاقلانه‌ترین کار این است که شماره خود را تغییر دهید یا حداقل او را مسدود کنید.

در آخر به دنبال حمایت درمانی باشید

ترک یک رابطه تاکسیک می‌تواند بسیار ناراحت کننده باشد. ممکن است به دلیل قرار گرفتن در یک موقعیت منفی برای مدت طولانی، ارزش و اعتماد به نفس خود را از دست داده باشید. برای کمک به بازسازی خود، افزایش عزت نفس و کاهش احتمال اینکه اثرات این رابطه سمی شما را در روابط جدید دنبال کند، به دنبال درمان باشید.

سخن پایانی

دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است به یک رابطه تاکسیک ختم شوید که هیچ کدام ربطی به قدرت شخصیت یا شجاعت ندارند. گاهی اوقات مسمومیت رشد کرده و شما را کور می‌کند و زمانی که متوجه شوید، دیگر خیلی دیر شده است ممکن است هزینه ترک خیلی زیاد به نظر برسد یا گزینه‌های محدودی وجود داشته باشد. مسمومیت در هیچ رابطه‌ای معنا ندارد. در تلاش برای منطقی جلوه دادن آن، ممکن است تاریخ، شرایط یا رفتار خود را مقصر بدانید. حقیقت این است که هیچ کدام از این‌ها مهم نیست. مهم نیست که سمیت از کجا می‌آید یا دلیل برای آن وجود دارد یا خیر.

عشق و شادی همیشه با هم نیستند. اگر آن‌ها با هم کار می‌کردند، دنیا خیلی راحت‌تر پیش می‌رفت. عشق گاهی اوقات می‌تواند یک دروغ‌گوی کوچک کثیف باشد. تعهد هم همین‌طور. ماندن در یک رابطه هرگز نباید منجر به از دست دادن خودتان شود. شما خیلی مهم هستید. مهم است که در روابط فداکاری کنید، اما شادی، عزت نفس و غرور شما همیشه باید سرجایش باشد. وقتی با کسی هستید که ویژگی‌های گران‌بهای شما را خفه می‌کند، هرچه زودتر به خودتان بیایید و آگاه شوید. شما به او چیزی را مدیون نیستید، همه چیز را به خودتان مدیونید. شما لایق شکوفایی و احساس امنیت و لایق شاد بودن هستید.