اختلالات شخصیتی و مشکلات روانی ناشی از طرحواره های ناسالم، به یکی از چالش‌های عمده در حوزه روان درمانی تبدیل شده‌اند. طرحواره ها به طور ناخودآگاه در ذهن فرد شکل می‌گیرند و تأثیر قابل توجهی در رفتار، احساسات و اعتقادات افراد دارند. یکی از رویکردهای مؤثر در مدیریت و تغییر طرحواره های ناسالم، طرحواره درمانی گروهی است. در این مقاله از بلاگ مرکز مشاوره بینش نوین، به بررسی تکنیک های طرحواره درمانی گروهی و نقش آنها در تغییر طرحواره های ناسالم پرداخته می‌شود.
تعریف طرحواره درمانی
طرحواره درمانی (Schema Therapy) یک رویکرد درمانی برای کار با اختلالات شخصیت است که توسط دکتر جفری یانگ (Jeffrey Young) در دهه ۱۹۹۰ معرفی شد.
این روش درمانی بر اساس یک فرضیه می‌باشد که اختلالات شخصیتی به علت تشکیل و نگهداری طرحواره های (Schema) ناسالم در ذهن فرد شکل می‌گیرند و با استفاده از تکنیک های طرحواره درمانی می‌توان این اختلالات را بهبود بخشید.
بیشتر بخوانید: طرح واره چیست؟
طرحواره درمانی گروهی یک روش درمانی است که در قالب گروه‌های کوچک با تمرکز بر مشکلات روانشناختی و رفتاری افراد انجام می‌شود. در این روش، اعضای گروه با مشکلات و موضوعات مشابه در کنار یک متخصص (معمولاً روانشناس یا مشاور) مشغول به فعالیت می‌شوند.
هدف اصلی طرحواره درمانی گروهی، ارائه فضایی امن و پشتیبان برای اعضای گروه است تا بتوانند با استفاده از تکنیک های طرحواره درمانی بهبود یابند و تغییر مثبتی در زندگی خود داشته باشند.
تکنیک های طرحواره درمانی گروهی
تکنیک های طرحواره درمانی گروهی شامل مجموعه‌ای از روش‌ها و فنون است که در گروه‌های درمانی به منظور تغییر الگوهای رفتاری و روانی افراد مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تکنیک‌ها بر اساس اصول و اهداف طرحواره درمانی طراحی و اجرا می‌شوند و به اعضای گروه امکان می‌دهند تا درک بهتری از خود، دیگران و مشکلات خود پیدا کنند و راهکارهای مؤثرتری را برای مواجهه با آنها تجربه کنند. در زیر به برخی از تکنیک های طرحواره درمانی گروهی اشاره می‌کنیم:
- تکنیک های طرحواره درمانی شناختی
- تکنیک های طرحواره درمانی متمرکز بر هیجان
- تکنیک های طرحواره درمانی رفتاری
تکنیک های طرحواره درمانی شناختی
تکنیک های طرحواره درمانی شناختی شامل مراحل جمع‌آوری داده‌ها، قالب‌بندی و نسبت مجدد، فلش کارت‌های طرحواره، خاطرات روزانه و گفتگوهای طرحواره است و به عنوان یک تکنیک فعال و گروهی در طرحواره درمانی استفاده می‌شود.
در ادامه مراحل اصلی این تکنیک از تکنیک های طرحواره درمانی توضیح داده شده است:
جمع‌آوری داده‌ها
در مرحله جمع آوری داده‌ها، افراد با طرحواره های خود مواجه می‌شوند و داده‌های مربوط به آنها را جمع‌آوری می‌کنند. این مرحله می‌تواند شامل توصیف طرحواره ها، شناسایی روابط بین طرحواره ها و رفتارها، و تأثیر آنها بر زندگی فرد باشد.
قالب‌بندی و نسبت مجدد
در این مرحله از تکنیک شناختی که یکی از تکنیک های طرحواره درمانی است، داده‌ها و اطلاعات جمع‌آوری شده مرتب و سازماندهی می‌شوند. افراد با استفاده از روش‌های شناختی، نمودارها، جداول یا ساختارهای دیگر، داده‌ها را به شکلی منظم و قابل فهم قالب‌بندی می‌کنند. این کار به فهم بهتر طرحواره ها و روابط بین آنها کمک می‌کند.
فلش کارت‌های طرحواره و خاطرات روزانه
در این مرحله، افراد فلش کارت‌هایی را تهیه می‌کنند که طرحواره ها را نمایش می‌دهند. هر فلش کارت مرتبط با یک طرحواره بوده و شامل توصیف مختصری از طرحواره، مثال‌های مرتبط و تأثیرات آن بر زندگی فرد است.
همچنین، افراد ممکن است خاطرات روزانه خود را نیز در فلش کارت‌ها یا یک دفتر ثبت کنند تا به طور مستمر با طرحواره ها و تغییرات خود در طول زمان آشنا شوند.
گفتگوهای طرحواره
در این مرحله از تکنیک شناختی که یکی از تکنیک های طرحواره درمانی است، افراد حاضر در گروه با یکدیگر در مورد طرحواره های خود گفتگو می‌کنند. این گفتگوها به افراد کمک می‌کنند تا طرحواره ها و تجارب خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و در جهت از بین بردن الگوهای نامطلوب و تغییر الگوهای شناختی مثبت از یکدیگر پشتیبانی کنند.
شما می‌توانید دوره طرحواره درمانی را در مرکز مشاوره بینش نوین زیر نظر بهترین اساتید و مربیان تربیتی بگذرانید.
مراحل تکنیک شناختی که یکی از تکنیک های طرحواره درمانی گروهی است به صورت پیوسته و تکراری انجام می‌شوند و باعث می‌شوند افراد با طرحواره های خود آشنا شوند، به فهم بهتری از آنها دست یابند و در جهت تغییر و بهبود طرحواره های نامطلوب پیش بروند.
تکنیک های طرحواره درمانی متمرکز بر هیجان
این تکنیک از تکنیک های طرحواره درمانی گروهی اجازه می‌دهد تا اعضا به طور فعال و عمیق با طرحواره های خود در تماس باشند و هیجانات مرتبط را تجربه کنند. این فرایند باعث می‌شود اعضا بتوانند بهبود بخشی در طرحواره های نامطلوب داشته باشند، الگوهای جدید را تجربه کنند و راه‌حل‌های خلاقانه‌تری را برای مواجهه با مشکلات و تهدیدات ارائه دهند.
تکنیک متمرکز بر هیجان در طرحواره درمانی گروهی، یک روش کاربردی برای کار با طرحواره های نامطلوب است که شامل مراحل نقش آفرینی / کار با صندلی و تصویرسازی هدایت شده است. این تکنیک‌ها بر اساس اصول روانشناسی و توجه به هیجانات مرتبط با طرحواره ها طراحی شده‌اند.
در زیر، مراحل اصلی تکنیک های طرحواره درمانی متمرکز بر هیجان توضیح داده شده است:
نقش آفرینی / کار با صندلی
در این مرحله، اعضای گروه به صورت نوبتی وارد نقش یا صندلی طرحواره می‌شوند. هدف از این مرحله، تجربه زنده هیجانات و احساسات مرتبط با طرحواره است.
به عنوان مثال، یک عضو می‌تواند وارد نقش شخصیت اصلی طرحواره شود و تجربه هیجانات، افکار و باورهای مرتبط با آن شخصیت را تجربه کند. این فرایند به افراد کمک می‌کند تا به طور مستقیم با طرحواره و هیجانات مرتبط آن در تماس باشند.
تصویرسازی هدایت شده
در این مرحله از تکنیک متمرکز بر هیجان که یکی از تکنیک های طرحواره درمانی گروهی است، رهبر گروه (معمولاً متخصص طرحواره درمانی) اعضا را در یک تصویرسازی هدایت می‌کند.
هدف از این مرحله، ایجاد تصویری واقعی از طرحواره و هیجانات مرتبط است. اعضا دستورالعمل‌های رهبر را دنبال می‌کنند و تصویرسازی هدایت شده را تجربه می‌کنند. این تصویرسازی می‌تواند شامل تصویرسازی ذهنی، تصویرسازی گروهی یا استفاده از وسایل و ابزارهای جسمی باشد.
تکنیک های طرحواره درمانی رفتاری
تکنیک رفتاری در طرحواره درمانی گروهی شامل مراحل تمرین رفتار انطباقی در تصویرسازی یا ایفای نقش، تکالیف رفتاری و رفتار سازگارانه پاداش دار است. این تکنیک‌ها بر اساس اصول روانشناسی رفتاری و تغییر رفتار طراحی شده‌اند.
در زیر، مراحل اصلی تکنیک های طرحواره درمانی رفتاری را توضیح می‌دهیم:
تمرین رفتار انطباقی در تصویرسازی یا ایفای نقش
در این مرحله، اعضای گروه با تصویرسازی یا ایفای نقش موقعیت‌های مختلف را تمرین می‌کنند. هدف از این تمرین، تجربه و تمرین رفتارهای جدید و سازنده در موقعیت‌هایی است که قبلاً باعث ایجاد مشکلات بوده‌اند. اعضا با رفتارهای مورد نظر خود در موقعیت‌های تصویرسازی شده آشنا می‌شوند و به تمرین کردن و تثبیت رفتارهای جدید می‌پردازند.
این تکنیک از تکنیک های طرحواره درمانی گروهی به افراد کمک می‌کند تا رفتارهای نامطلوب خود را با رفتارهای مثبت و سازنده جایگزین کنند و مهارت‌های جدیدی را در مواجهه با وضعیت‌های مختلف تمرین کنند. با اعمال پاداش و تشویق به رفتارهای مطلوب، افراد انگیزه بیشتری برای تغییر رفتار خود خواهند داشت.
تکالیف رفتاری
در این مرحله از تکنیک رفتاری که یکی از تکنیک های طرحواره درمانی گروهی است، وظایف و تکالیف رفتاری مشخصی برای هریک از اعضا تعیین می‌شود.
هدف از این تکالیف، تمرین و تثبیت رفتارهای مثبت و سازنده در زندگی روزمره است. اعضا به وظایف خاصی مانند تمرین روزانه خودداری از یک رفتار نامطلوب، انجام رفتاری مؤثر در مواجهه با وضعیت‌های دشوار، یا اجرای رفتارهای خلاقانه و مطلوب متعهد می‌شوند.
رفتار سازگارانه پاداش دار
در این مرحله، اعضا برای رفتارهای سازگارانه و مثبت پاداش می‌گیرند. هدف از این رویکرد، تشویق و تقویت رفتارهای مطلوب و سازنده است.
اعضا با دریافت پاداش‌های مثبت برای رفتارهای موردنظرشان تحریک می‌شوند و تمایل به ادامه و تثبیت این رفتارها دارند. پاداش‌ها می‌توانند شامل تشویق و تمجید از سوی رهبر گروه یا اعضای دیگر، امتیازهای مثبت، جوایز کوچک یا هر نوع تحسین و ارزش‌گذاری مثبت باشند.
سخن آخر
تکنیک های طرحواره درمانی گروهی روشی مؤثر در بهبود روانشناختی افراد هستند. این روش امکان ایجاد ارتباطات سالم و پشتیبانی از یکدیگر را فراهم می‌کند و افراد را در حل مشکلات روانشناختی کمک می‌کند.
با توجه به مزایای طرحواره درمانی گروهی و مراحل آن، این روش می‌تواند به عنوان یک راهکار مؤثر در بهبود روانشناختی مورد استفاده قرار گیرد و به فرد در بهبود کیفیت زندگی خود کمک کند.
