در حوزه روانشناسی، مفهوم طرح واره یکی از مفاهیم کلیدی است. طرح واره ها نقش بسیار مهمی در روانشناسی انسان‌ها دارند. آنها تأثیر مستقیمی بر تفکرات، احساسات و رفتارهای ما دارند و می‌توانند به عنوان یک قابلیت پیش‌فرض در ذهن تلقی شوند. طرح واره‌ها می‌توانند تصمیم‌گیری‌های ما را تحت‌تأثیر قرار داده و به شکل‌دهی به رفتارهای ما کمک کنند. در این مقاله از بلاگ مرکز مشاوره بینش نوین، به بررسی اینکه طرح واره چیست و چه ویژگی هایی دارد می‌پردازیم.
طرح واره چیست؟
در پاسخ به این سؤال که طرح واره چیست، باید گفت که طرح واره ها به معنای الگوها، قالب‌ها و نمونه‌های اساسی هستند که در ذهن ما شکل می‌گیرند و نحوه فکر کردن، احساسات و رفتار ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
این الگوها و قالب‌ها از تجربه‌ها، باورها، ارزش‌ها، تصورات و مفاهیمی که در ذهن ما شکل گرفته‌اند، بنیان‌گذاری می‌شوند. طرح واره ها بیشتر به صورت ناخودآگاه در ذهن ما شکل می‌گیرند و در اثر تجربه‌های مکرر و مؤثر در زندگی ما تقویت می‌شوند.
طرح واره ها بر تصمیم‌گیری‌ها، روابط اجتماعی، اعتقادات، تصورمان از خویشتن، تفکرات و رویکردهای ما به دنیا و دیگران تأثیر می‌گذارند. آنها می‌توانند موجب شکل‌گیری الگوهای مثبت و سازنده شود، اما در مواردی نیز می‌توانند به شکل‌های منفی و محدودکننده تبدیل شوند و رشد و توسعه شخصی را مختل کنند.
به عنوان مثال یک طرح واره ممکن است ما را به سمت تمایل به پذیرش و دوست داشتن دیگران سوق دهد، در حالی که یک طرح واره دیگر ممکن است باعث شک و بی‌اعتمادی در ارتباط با دیگران شود.
شما می‌توانید دوره طرحواره درمانی را در مرکز مشاوره بینش نوین زیر نظر بهترین اساتید و مربیان تربیتی بگذرانید.
دانستن اینکه طرح واره چیست و درک و شناخت طرح واره ها می‌تواند به ما کمک کند تا نقش آنها در تجربه‌ها و رفتارهایمان را درک کنیم و در صورت لزوم، طرح واره های نامناسب را تغییر داده و با طرح واره های جدید و سالم‌تر جایگزین کنیم. این فرایند می‌تواند به بهبود رفتارها، روابط و کیفیت زندگی کمک کند.
نحوه تشکیل طرحواره چیست؟
طرح واره ها به صورت تدریجی و در طول زمان شکل می‌گیرند. فرایند شکل‌گیری طرح واره ها متأثر از تجربه‌ها، فرهنگ، خانواده، جامعه و محیط اطراف ما است. در ادامه، به نقش هریک در فرایند شکل‌گیری طرح واره ها می‌پردازیم:
نقش تجربه در تشکیل طرحواره چیست؟
تجربه‌هایی که در زندگی ما رخ می‌دهد، تأثیر بسزایی بر شکل‌گیری طرح واره ها دارند. تجربه‌ها می‌توانند شامل رویدادها، رفتارها، واکنش‌ها، موفقیت‌ها و شکست‌ها باشند. به مرور زمان، این تجربه‌ها در ذهن ما ثبت می‌شوند و الگوهایی را شکل می‌دهند.
نقش خانواده در تشکیل طرحواره چیست؟
خانواده به عنوان اولین محیط اجتماعی ما، نقش مهمی در شکل‌گیری طرح واره ها دارد. ارتباط با اعضای خانواده، روابط فردی و الگوهای رفتاری در خانواده می‌تواند طرح واره هایی را شکل دهد که بر تعامل ما با دیگران اثر می‌گذارد.
برای دریافت خدمات مشاوره خانواده، با بینش نوین تماس بگیرید.
شماره تلفن: 02122915385 || نوبت دهی در واتس اپ: 09056298569
نقش فرهنگ و جامعه در تشکیل طرح واره چیست؟
فرهنگ جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، نقش مهمی در شکل‌گیری طرح واره ها دارد. اعتقادات، ارزش‌ها، قوانین، نگرش‌ها و تعاریف اجتماعی در فرهنگ و جامعه ما تأثیر گسترده‌ای بر طرح واره هایمان دارند.
نقش محیط اجتماعی در تشکیل طرحواره چیست؟
محیط اطراف، شامل دوستان، همکاران، رسانه‌ها و فضای مجازی نیز نقش مهمی در شکل‌گیری طرح واره ها دارد. تعامل با افراد و اندازه‌گیری خود در محیط اجتماعی می‌تواند نمونه‌های اساسی جدیدی را در ذهن ما ایجاد کند و طرح واره های قبلی را تقویت یا تغییر دهد.
انواع مختلف طرح واره چیست؟
در روانشناسی و روان‌درمانی، ژان پیاژه، روانشناس و فیلسوف معروف، 6 طرح واره مهم را برای درک و تفسیر تعاملات انسانی معرفی کرده است.
این 6 طرح واره شامل:
- شی (Object)
- شخص (Person)
- اجتماعی (Social)
- رویدادی (Event)
- فردی یا خود (Self)
- نقش (Role)
می‌باشند.
در زیر، هر یک از این طرح واره ها را به طور مختصر شرح می‌دهیم:
مفهوم طرح واره شی در تعریف طرحواره چیست؟
طرح واره شی به هر موجود یا مفهومی اشاره دارد که در تعاملات انسانی نقش دارد. این شی می‌تواند یک شی فیزیکی مانند یک وسیله، یک محصول یا یک محیط باشد، یا می‌تواند یک مفهوم انتزاعی مثل عشق، قدرت یا مالکیت باشد. در تحلیل طرح واره شی، تأثیر آن بر رفتار و تفکر افراد مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- مثالی از طرح واره شی می‌تواند بازی کودک با یک عروسک باشد. کودک در این بازی تمام جزئیات عروسک را مشاهده کرده، با آن تعامل داشته و تفاوت‌های آن با سایر اشیا را درک می‌کند.
برای دریافت خدمات مشاوره کودک، با بینش نوین تماس بگیرید.
شماره تلفن: 02122915385 || نوبت دهی در واتس اپ: 09056298569
مفهوم طرح واره شخص در تعریف طرح واره چیست؟
طرح واره شخص به فردی خاص اشاره دارد که در تعاملات انسانی حضور دارد. این فرد می‌تواند شخصیتی خاص داشته باشد و دارای ویژگی‌های فردی، نقش‌ها، ارزش‌ها و باورها باشد. طرح واره شخص بر روابط میان افراد و تأثیر آنها بر تعاملات تمرکز دارد.
- مثالی از طرح واره شخص می‌تواند شناخت کودک از اعضای خانواده باشد. کودک قادر است بین اعضای خانواده تمایز قائل شود، شخصیت هر فرد را درک کند و با توجه به ویژگی‌های هر کس، با آنها تعامل داشته باشد.
مفهوم طرح واره اجتماعی در تعریف طرح واره چیست؟
طرح واره اجتماعی به تعاملات افراد در قالب گروه‌ها، جوامع و سیستم‌های اجتماعی اشاره دارد. در این طرح واره، نقش‌ها، نهادها، قوانین و ارزش‌های اجتماعی در تعاملات و رفتارهای انسانی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- مثالی از طرح واره اجتماعی می‌تواند شناخت کودک از نقش‌های اجتماعی باشد. کودک می‌تواند درک کند که در خانواده، نقش پدر و مادر وجود دارد و هر نقش دارای وظایف و مسئولیت‌های خاصی است.
مفهوم طرح واره رویدادی در تعریف طرحواره چیست؟
طرح واره رویدادی به وقوع و تأثیر رویدادها و وقایع در تعاملات انسانی اشاره دارد. رویدادها می‌توانند شامل تجربیات، وقایع مهم، تغییرات و حوادث باشند و ممکن است تأثیر زیادی بر رفتار و تفکر افراد داشته باشند.
- مثالی از طرح واره رویدادی می‌تواند شناخت کودک از یک جشن تولد باشد. کودک درک می‌کند که جشن تولد یک رویداد خاص است، با رویدادهای مختلف آن مربوط به تولد (مانند هدایا، کیک، جشن و…) آشنا می‌شود و به آن واکنش نشان می‌دهد.
مفهوم طرح واره فردی در تعریف طرح واره چیست؟
طرح واره فردی یا خود به تمرکز بر هویت، تصویر و ادراک فرد از خود و روابط داخلی او با خودش اشاره دارد. این طرح واره بر مسائلی مانند خودشناسی، خودارزیابی و روابط با خود تمرکز دارد.
- مثالی از طرح واره فردی می‌تواند شناخت کودک از خودش باشد. کودک ممکن است درک کند که خودش دارای ویژگی‌های منحصر به فرد است و با توجه به تجربه‌ها و اعمال خود، از خود تصویری خاصی دارد.
مفهوم طرح واره نقش در تعریف طرحواره چیست؟
طرح واره نقش به نقش‌های اجتماعی و ساختارهای اجتماعی که افراد در آنها عضو هستند، اشاره دارد. نقش‌ها ممکن است به عنوان والد، همسر، دوست، کارمند و غیره تعریف شوند. در این طرح واره، تأثیر نقش‌ها بر رفتار و هویت افراد بررسی می‌شود.
بیشتر بخوانید: تکنیک های طرحواره درمانی گروهی
- مثالی از طرح واره نقش می‌تواند شناخت کودک از نقش یک پزشک باشد. کودک می‌تواند بفهمد که پزشک وظایف و نقش خاصی در جامعه دارد و در بازی‌های خود نقش پزشک را به عهده بگیرد.
این شش طرح واره پیاژه درک ژرفی از تعاملات انسانی را ممکن می‌سازد و به ما کمک می‌کند تا فرایندهای ذهنی و رفتاری افراد را در یک زمینه گسترده‌تر و کامل‌تر درک کنیم.
ویژگی های طرحواره چیست؟
طرح واره ها ویژگی‌هایی دارند که می‌توان آنها را به عنوان شناسه های مهم در نظر گرفت. در زیر، برخی از ویژگی‌های طرح واره ها را بررسی می‌کنیم:
ویژگی پایداری طرحواره چیست؟
طرح واره ها به طور کلی پایدار هستند و در ذهن فرد ثبت می‌شوند. آنها تجربه‌ها، باورها و تصورات قبلی را در خود نگه می‌دارند و بر تفکر و رفتار فرد تأثیرگذار هستند.
ویژگی تأثیرگذاری طرح واره چیست؟
طرح واره ها تأثیر فراوانی بر رفتار، تصمیم‌گیری‌ها و واکنش‌های افراد دارند. آنها الگوهای عملکردی و تفکری را شکل می‌دهند و در تداوم و تغییر زندگی ما نقش دارند.
ویژگی نیرومندی طرحواره چیست؟
طرح واره ها نیرومند هستند و توانایی تأثیرگذاری بر انتخاب‌ها و رفتارهای فرد را دارند. آنها می‌توانند قوی‌ترین محرک‌ها در تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد افراد باشند.
مثلاً، اگر طرح واره‌ای در ذهن ما شکل گرفته باشد که “من ناتوان هستم”، این طرح واره می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر رفتارهای ما داشته باشد و باعث محدودیت‌هایی در زندگی‌مان شود.
ویژگی آگاهی طرح واره چیست؟
طرح واره ها بخشی از زمینه آگاه یا ناخودآگاه ذهن ما می‌شوند. آنها ممکن است به طور آگاهانه یا ناآگاهانه تأثیرگذار باشند و درک ما از خود و دیگران را تحت تأثیر قرار دهند.
ویژگی قابل تغییر بودن طرح واره چیست؟
با تلاش و آگاهی، طرح واره ها قابل تغییر هستند. این به این معنی است که می‌توانیم طرح واره های منفی را تغییر داده و طرح واره های مثبت را تقویت کنیم.
ویژگی تنوع طرحواره چیست؟
هر فرد ممکن است دارای طرح واره های مختلفی باشد. طرح واره ها می‌توانند با تجربیات، فرهنگ، محیط و شرایط زندگی فرد شکل گیرند و متنوع باشند.
راهکار تغییر طرح واره چیست؟
تغییر طرح واره های منفی و محدودکننده می‌تواند تأثیر بسیار مهمی بر روانشناسی و رفتارهای ما داشته باشد. در پاسخ به این سؤال که راهکار تغییر طرح واره چیست؟ باید گفت که برای تغییر طرح واره‌ها، می‌توان از روش‌های مختلفی مانند خودآگاهی، تحلیل و تفکر منطقی طرح واره ها، تجربه مجدد و تغییر محیط استفاده کرد.
در برخی موارد نیز، تغییر طرح واره ها نیازمند کمک متخصصان می‌باشد. روانشناسان و مشاوران می‌توانند به شما در ارزیابی و تغییر طرح واره هایتان کمک کنند. آنها می‌توانند مشاوره، راهنمایی و تمرین‌های مورد نیاز را در این زمینه ارائه دهند.
به هر حال تغییر طرح واره ها نیازمند صبر، پشتکار و تلاش مداوم است. همچنین، ممکن است نیاز به تجربه و تمرین مکرر برای استحکام بخشیدن به طرح واره های مثبت باشد.
سخن آخر
طرح واره ها می‌توانند تأثیر بسیار زیادی بر زندگی ما داشته باشند. این الگوهای ناخواسته از افکار، احساسات و واکنش‌ها در ذهن وجود دارند و می‌توانند به شکلی مطلوب یا نامطلوب بر ما تأثیر بگذارند. زمانی که طرح واره های منفی و ناکارآمد در ذهنمان جای می‌گیرند، ممکن است از خودباوری کاسته شود و احساس ناتوانی و ناکامی بیشتر شود. با درمان طرح واره ها، می‌توانیم خودکارآمدی و اعتماد به نفس خود را تقویت کنیم.
