فوبیای حفره یا ترایپوفوبیا بیانگر حالت انزجار و ترس از حفره‌های کوچک و برجستگی‌های کوچک است. وقتی افراد مبتلا به ترایپوفوبیا با حفره‌ها و سوراخ‌های کوچک روبرو می‌شوند، علائم ترس و انزجار را تجربه می‌کنند. برخی از مثال‌هایی که ممکن است باعث ایجاد انزجار شوند، سوراخ‌های نامتقارن در بذرها یا منافذ پوست هستند. در مورد اینکه آیا ترس از سوراخ‌های ریز واقعیت یا فوبیا است، محققان دارای نظرات متفاوت هستند.
گزارش‌های اولیه در مورد ترایپوفوبیا برای اولین بار در سال 2005 در یک انجمن آنلاین منتشر شد، اما تاکنون به عنوان یک فوبیا معتبر در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکان آمریکا شناخته نشده است. اگرچه ترس از حفره به عنوان یک اختلال جداگانه در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی شناخته نمی‌شود، اما به عنوان یکی از فوبیاهای خاص محسوب می‌شود، زیرا می‌تواند علائم مداوم و شدیدی را ایجاد کند. در این مقاله به بررسی ترس و فوبیا و مشخصا ترایپوفوبیا، می‌پردازیم.
ترایپوفوبیا چیست؟
ترایپوفوبیا (Trypophobia) نوعی از فوبیا است که ترجمه آن به معنی ترس از سوراخ‌ها است. اما این عارضه تنها شامل ترس از سوراخ‌ها نمی‌شود، بلکه خوشه‌ای از سوراخ‌ها، برآمدگی‌ها و الگوها را هم در برمی‌گیرد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به این عارضه می‌توانند با دیدن اسفنج، لانه زنبور، منافذ پوست و غیره علائمی را تجربه کنند. هرچند که ریشه‌های این عارضه قدیمی است، اما ترایپوفوبیا به عنوان یک مشکل تشخیصی در سال 2005 شناخته شد. این روزها، محققان درباره این وضعیت اطلاعات بیشتری دارند. اما برخی مردم حتی باور نمی‌کنند که این یک فوبیای واقعی است. در واقع، تعداد زیادی از افراد از این مشکل رنج می‌برند و زندگی روزمره آنها تحت تأثیر قرار می‌گیرد. برای درمان آن باید با روانشناسان در مرکز مشاوره ارتباط برقرار کنید تا تحت درمان قرار بگیرید.
علت ترایپوفوبیا چیست؟
دانشمندان هنوز دقیقاً علت مبتلا شدن افراد به ترایپوفوبیا را مشخص نکرده‌اند. یکی از نظریه‌ها در این زمینه این است که وقتی مغز این افراد با دیدن حفره‌ها یا سوراخ‌های در کنار هم مواجه می‌شود، آن را به عنوان یک خطر در نظر می‌گیرد. به عبارتی دیگر، این موضوع می‌تواند در ذهن آنها تصاویری مربوط به چشم رتیل یا پوست مار به یادآورد یا حتی یک بیماری پوستی خاص را به ذهنشان بیاورد.
یک نظریه دیگر در مورد علت ترایپوفوبیا این است که مشکلات در پردازش حافظه ممکن است باعث ایجاد ترس و نگرانی نسبت به سوراخ‌های کوچک در کنار هم شود. تحقیقات نشان داده است که افراد با ترایپوفوبیا در پردازش و به یادآوری تصاویر سوراخ‌های در کنار هم مشکل دارند. به همین دلیل، آنها ممکن است در برخورد با تصاویر سوراخ‌های کوچک احساس ناراحتی و پریشانی کنند. این نظریه پیشنهاد می‌دهد که تغییرات در فعالیت مغزی و همچنین سختی در پردازش تصاویر سوراخ‌ها ممکن است به عنوان علت ترایپوفوبیا باشند.
علائم ترایپوفوبیا
علائمی که ترس و فوبیا ایجاد می‌کنند معمولا مشابه هم هستند. افراد بعد از دیدن سوراخ‌های منظم یا سوراخ‌های نامتقارن چه در صورت دیدن تصاویر و یا چه در صورت در معرض قرار گرفتن آن با علائم زیر مواجه می‌شوند:
- پریشانی احساسی
- ترس و اضطراب
- احساس طغیان
- پوست مرغی شدن
- خارش
- حالت تهوع
- حملات وحشت
- تنفس سریع و پی در پی
- لرزیدن
- تعریق
- استفراغ
ترايپوفوبيا، نوعي اختلال اضطراب است که موجب ترس و فوبیا از سوراخ‌هاي منظم و قوس‌هاي شکل زياد يا هر نوع سطح صاف و یکنواختی می‌شود. این اختلال می‌تواند عواقب دست‌و‌پاگیری برای فرد داشته باشد و به طور قابل توجهی بر روی کیفیت زندگی او تاثیر بگذارد. ترايپوفوبيا می‌تواند علائمی شامل ترس، نفرت، تهوع، تعریق و تپش قلب ایجاد کند و در نتیجه فرد مبتلا به آن ممکن است از مواجهه با سوراخ‌های منظم خودداری کند.
ترایپوفوبیا را چگونه تشخیص می‌دهند؟
اگرچه APA ترایپوفوبیا را به عنوان یک اختلال تشخیص نداده است و معیاری برای تشخیص آن ارائه نکرده است، اما چندین راه برای تشخیص این بیماری وجود دارد. ساده‌ترین راه تشخیص ترایپوفوبیا، نگاه کردن به تصاویر حاوی سوراخ‌ها، برجستگی‌ها و الگوها است. اگر شما مشکوک به ترس از حفره هستید، بهتر است به مرکز مشاوره مراجعه کنید. پزشک احتمالا سوالاتی را از شما خواهد پرسید و برای تشخیص این بیماری ممکن است از پرسشنامه‌های مخصوص استفاده کند.
همچنبن ممکن است لازم باشد به چند تصویر مختلف نگاه کنید تا واکنش شما نسبت به محرک‌های رایج مورد بررسی قرار گیرد. البته می‌توانید این تست را آنلاین انجام دهید، اما باید بدانید که این تست‌ها فقط به عنوان یک ابزار آموزشی عمل می‌کنند و تشخیص دقیقی ندارند. اگر ترس شما نسبت به محرک‌های ترایپوفوبیا شدید است، باید با حضور پزشک در مرکز مشاوره تست را انجام دهید. در صورتی که این ترس و فوبیا با کیفیت زندگی شما تداخل داشته باشد، پزشک ممکن است شما را به روان‌پزشک ارجاع دهد تا درمان مورد نیاز را دریافت کنید.
درمان ترایپوفوبیا
هیچ درمان خاصی برای درمان ترس از حفره وجود ندارد. با این حال، پس از بررسی دقیق عوامل توسط درمانگر، بسیاری از روش‌های درمانی که برای هراس‌های خاص استفاده می‌شوند نیز ممکن است در کاهش علائم مفید باشند.
مواجهه درمانی
این درمان شامل قرار گرفتن تدریجی فرد در معرض اشیایی است که از آن می‌ترسد. معمولاً با گذر زمان، علائم ترس کاهش می‌یابد اما این فرایند باید به آرامی و به تدریج انجام شود. فرد می‌تواند با تصور آنچه از آن می‌ترسد شروع کند و سپس به عکس‌هایی از آن شی نگاه کند و در نهایت با قرار گرفتن در معرض شی و لمس آن درمان شود. در مورد ترس از سوراخ‌های ریز، می‌توان فرد را تشویق کرد که به آرامی چشمان خود را ببندد و اشیایی مانند کندوی عسل را تصور کند. این فرایند ادامه می‌یابد تا زمانی که علائم کاهش پیدا کنند. هنگامی که تصور شی بدون ترس و بی‌تاثیر باقی ماند، به مرحله بعدی مواجهه درمانی می‌رویم و اشیایی را که ترس می‌اورند، نگاه می‌کنیم تا زمانی که علائم دوباره ظاهر شوند. این فرایند ادامه می‌یابد تا زمانی که فرد قادر به مواجهه با یک شی بدون احساس انزجار، ترس یا اضطراب بیش از حد باشد.
CBT
علاوه بر تغییر در افکار، رفتار درمانی شامل تغییر در رفتارها نیز می‌شود. به عنوان مثال، می‌توان افراد را ترغیب به تمرین‌های آرامشی و تنفس عمیق کرد تا بتوانند کنترل بیشتری بر ترس و اضطراب خود پیدا کنند. همچنین، ممکن است به عنوان روش درمانی از تکنیک‌های میانبر مانند آرت تراپی (Art Therapy)، تکنیک رفتاری (Behavioral Technique) و تنیس روانی (Psychological Tennis) استفاده شود تا به کاهش نگرانی و عواطف منفی کمک شود.
استفاده از روش‌های رفتار درمانی شناختی ممکن است به افراد کمک کند تا ترس و اضطراب خود را در مواجهه با ترایپوفوبیا کاهش دهند. با کمک یک روان‌درمانگر متخصص در رفتار درمانی شناختی، افراد می‌توانند ابزارها و تمرین‌هایی را یاد بگیرند که به آنها کمک کند تا افکار و رفتارهای منفی را مدیریت کنند و راه‌حل‌های بهتری برای مواجهه با ترایپوفوبیا پیدا کنند.
تکنیک‌های آرام‌سازی
تنفس عمیق نیز یک راهکار مهم برای آرام سازی است. با تمرکز بر تنفس عمیق و آهسته، می‌توانید احساس انزجار، ترس یا اضطراب را کاهش دهید. تمرین‌های تنفس عمیق و آرام‌سازی می‌توانند شامل تنفس عمیق از طریق بینی و خروج نفس آهسته از طریق دهان باشد. آرام‌سازی عضلانی نیز می‌تواند برای کاهش احساس انزجار، ترس یا اضطراب مفید باشد. با تمرین‌های آرام‌سازی عضلانی، می‌توانید عضلات خود را به طور فعال و آگاهانه تنش رها کنید و احساس راحتی و آرامش را تجربه کنید. این تمرین‌ها می‌توانند شامل تعادل و وزن‌دهی بدن، کشیدن و کشش دادن عضلات، و تکنیک‌های تمرکز بر حالت بدن باشد. جمع‌بندی، استراتژی‌های آرام سازی می‌توانند شامل تجسم، تنفس عمیق و آرام‌سازی عضلانی باشند و به طور کلی برای کاهش احساس انزجار، ترس یا اضطراب در مواجهه با ترس مفید هستند.
دارو
بعضی اوقات فرد ممکن است نیاز به داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب داشته باشد، به ویژه اگر همزمان با افسردگی یا اضطراب مبتلا باشد. این داروها شامل دسته‌های مختلفی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)، بنزودیازپین‌ها یا بتابلاکرها می‌شوند. این داروها ممکن است به تنهایی مصرف شوند، اما اکثراً همراه با روش‌های درمانی دیگری مانند رواندرمانی شناختی-رفتاری (CBT)، مواجهه درمانی یا روش‌های دیگر استفاده می‌شوند.
کلام پایانی
ترایپوفوبیا یا ترس از حفره، یک اختلال روانی نیست. اما در صورت شدید، می‌تواند زندگی فرد را دشوار سازد. اگر به این مشکل مبتلا هستید و آن شما را تحت فشار قرار می‌دهد، می‌توانید به مرکز مشاوره مراجعه کنید. با استفاده از تکنیک‌های روانشناختی اثبات شده، می‌توانید به طور دائمی از ترس خود راحت شوید.
سوالات متداول
چه کسانی بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند؟
افراد افسرده، مضطرب و کسانی که وسواس فکری و عملی دارند.
آیا می‌توان از ابتلا به ترایپوفوبیا جلوگیری کرد؟
با ورزش، مدیتیشن، یوگا، تمرکز حواس می‌توان از ابتلا به این عارضه جلوگیری کرد.
