نوروفیدبک در کشور ما چندان شناخته شده نیست. در یک دوره 30 ساله، تحقیقات پروفسور جوئل لوبار و همکاران در دانشگاه تنسی نشان داد که نوروفیدبک به میزان 85 تا 95 درصد در حل اختلال نقص توجه و بیش فعالی موفق بوده است. در واقع در دو مطالعه بزرگ مشاهده شد که نمره IQ بین 19 تا 23 امتیاز، افزایش یافته است. امروزه نوروفیدبک به یک روش درمانی محبوب برای شرایطی از اضطراب و افسردگی گرفته تا ضربه مغزی و میگرن تبدیل شده است.
نوروفیدبک چیست؟
در اصطلاح پزشکی نیز، نوروفیدبک یا الکتروانسفالوگرافی (EEG) روشی غیرتهاجمی برای کنترل و اندازه گیری امواج مغزی و دمای بدن است. این شکل از درمان به ارائه‌دهنده نوروفیدبک شما اجازه می‌دهد تا فرآیند غیرارادی بدن – یعنی امواج مغزی شما – را از طریق شرطی‌سازی مجدداً آموزش دهد.
شرایط رایجی مانند افسردگی، ADHD، اضطراب، ضربه مغزی و موارد دیگر زمانی اتفاق می‌افتد که امواج مغزی شما در تعادل کامل با هم کار نمی‌کنند. نوروفیدبک تراپی به شما این امکان را می دهد که نواحی خاصی از مغز خود را مجدداً آموزش دهید تا آن را به بهترین عملکرد خود برگردانید.
به طور کلی؛ نوروفیدبک یک استراتژی یادگیری است که به فرد کمک می کند امواج مغزی خود را تغییر دهد و با آموزش امواج مغزی سروکار دارد و اجازه می دهد تا پاسخ هایی مانند الگوهای امواج مغزی، ضربان قلب، فشار خون را اندازه گیری کرده و این بازخورد را در مورد سیستم های بدن به بیمار می دهد، به طوری که بیمار یاد می گیرد که چگونه این سیستم ها را تغییر دهد. نوروفیدبک برای تشخیص شرایطی که باعث تغییرات در مغز می شود و اصلاح آنها، اعمال می شود. نوروفیدبک با صرع شروع شده و از اختلال خواب تا کمبود توجه و ناتوانی یادگیری را در بر می گرفت.
نوروفیدبک تراپی یک تکنیک درمانی است که از تعدادی ابزار برای اندازه گیری پاسخ های فیزیولوژیکی (دمای دست، فعالیت غدد عرق، تعداد تنفس، ضربان قلب، فشار خون و الگوهای امواج مغزی) در بدن انسان به طور کلی استفاده می کند. این ابزارها در مورد سیستم‌های بدن به بیمار بازخورد می‌دهند و بیمار می‌آموزد که چگونه این سیستم‌ها را تغییر دهد.
این روش درمانی بر این اصل استوار است که اگر به فردی اطلاعاتی در مورد ویژگی امواج مغزی خود داده شود، آن فرد می تواند یاد بگیرد که امواج مغزی خود را تغییر دهد و این تغییرات معمولاً دائمی خواهد بود. بر اساس این دیدگاه می توان گفت که نوروفیدبک نوعی «ورزش مغز» است.
اساس تکنیک نوروفیدبک این است که بیمار در طول جلسات بازی های فکری انجام می دهد. در جلسات نوروفیدبک تراپی، بیمار از طریق الکترودهایی که روی سر (پوست سر) قرار می گیرد به دستگاه کامپیوتر متصل می شود. الکترودها الگوهای الکتریکی وارد شده از مغز را اندازه گیری می کنند و آنها را روی صفحه نمایش منعکس می کنند. هیچ جریان الکتریکی به مغز وارد نمی شود. بیمار می تواند روی مانیتور کامپیوتر ببیند که کدام فعالیت امواج مغزی بازخورد بیشتری دارند.
بدن ما این توانایی را دارد که بر اساس محرک های بیرونی که خود را تجدید کند، متمایز شده و برای سازگاری بهتر با شرایط متغیر سازگار شود. به عنوان مثال، در طول ماه های زمستان، بدن ما تمایل دارد وزن خود را حفظ کند. اگر از نظر افراد بدوی فکر کنیم، هدف از حفظ این وزن، سازگاری بدن با دوران سختی از نظر سرما و یافتن غذا است.
کاربردهای درمانی نوروفیدبک
نظرات در مورد نوروفیدبک و میزان تاثیر آن در درمان انواع اختلالات گوناگون است. اما به طور کلی از این روش درمانی می توان برای افراد در تمام گروه های سنی که دارای اختلال بینایی و شنوایی هستند استفاده کرد. نوروفیدبک برای کودکان که دارای امواج مغزی نامنظم هستند نیز، استفاده می شود. همچنین در تسکین علائم بسیاری از شرایط از جمله موارد زیر کاربرد دارد:
- ADHD (اختلال کمبود توجه و بیش فعالی)
- اضطراب
- میگرن
- اختلال هراس
- صرع
- OCD
- تشنج
- بهبودی اعتیاد
- اختلالات خواب
- افسردگی
- PTSD
- اختلالات رفتاری مخرب
- اختلال دوقطبی
- ADD
- اوتیسم
- کنترل عملکرد
- ضربه مغزی
عوارض نوروفیدبک در کودکان چیست؟
نوروفیدبک به مغز کمک می کند تا یاد بگیرد چگونه خود را تنظیم کند. مغز کودک یک اسفنج است و اگر زمان دشواری را در انجام خودتنظیمی تجربه کند، به احتمال زیاد این را در رفتار و احساسات کودک خود به اشکال مختلف خواهید دید. مانند مشکل در تمرکز، تحصیلات ضعیف، اختلال یادگیری، اضطراب، افسردگی، سرکشی و …
تعدادی از عوامل می تواند بر مغز کودکان تأثیر بگذارد – فیزیولوژیکی، محیطی، ژنتیکی، اجتماعی و زندگی خانوادگی.
در اینجا ارائه مداخلات زودهنگام به کودکان بسیار مهم است. زیرا مغز می تواند یاد بگیرد که الگوهای امواج مغزی نامنظم را تطبیق داده و الگوبرداری کند. یک مغز متعادل و منظم تر می تواند اطلاعات را راحت تر پردازش کند. مداخلات اولیه به بهبود حافظه، تمرکز و توانایی آنها در توجه کمک می کند.
نوروفیدبک برای کودکان بسیار موثر است و کار با مغز کودکان نتایج سریع‌تری را نشان می‌دهد. زیرا مغز آنها انعطاف‌پذیرتر است و مواجهه محدودی با عاداتی دارد که قبلاً در بزرگسالی ظاهر شده و به ویژگی‌هایی تبدیل شده‌اند.
در ادامه عوارض نوروفیدبک تراپی را با توجه به فواید و مضرات بررسی می کنیم:
فواید نوروفیدبک
هدف نوروفیدبک این است که امواج مغزی را با تقویت مثبت از طریق آموزش مغز برای خودتنظیمی نواحی بی نظم از طریق تماشای ویدیو، گوش دادن به موسیقی محیطی یا بازی های ویدیویی در حین اتصال به یک برنامه آموزشی پیچیده نوروفیدبک، آموزش دهد.
نوروفیدبک غیر تهاجمی است و به هیچ دارویی نیاز ندارد (در صورت استفاده از دارو همچنان قابل استفاده است) و نتایج مثبت بلندمدتی ایجاد می کند. این یک درمان جایگزین برای دارو است، در حالی که برخی از بیماران می توانند پس از آموزش مجدد امواج مغزی و عملکرد بهینه، نیازهای دارویی خود را کاهش دهند.
عوارض نوروفیدبک
نوروفیدبک تراپی خطرات محدودی دارد. اکثر بیماران بعد از یک جلسه هیچ اثری احساس نمی کنند. خستگی، سرگیجه یا سردرد ممکن است رخ دهد. با این حال، ما در مرکز مشاوره بینش نوین هر جلسه را زیر نظر داریم و در ارتباط دائمی هستیم و در صورت بروز خستگی مفرط یا سردرد، بلافاصله جلسه را متوقف می کنیم.
اگر سردرد یک روز یا چند روز پس از یک جلسه اتفاق بیفتد، ربطی به آن ندارد. فرد بلافاصله یا مدت کوتاهی پس از اتمام جلسه متوجه عوارض جانبی می شود. اغلب اوقات، فرد پس از یک جلسه به دلیل نوروفیدبک، کمی احساس خستگی می کند که یک تمرین مغزی است و می تواند تمرین قدرتی برای مغز در نظر گرفته شود.
چه کسانی می توانند نوروفیدبک تراپی انجام دهند؟
کاربردهای بالینی نوروفیدبک یعنی درمان اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اضطراب، افسردگی، صرع، بی خوابی، اعتیاد به مواد مخدر، اسکیزوفرنی، ناتوانی های یادگیری، نارساخوانی و نارساخوانی، اختلالات طیف اوتیسم و غیره و همچنین کاربردهای دیگر مانند مدیریت درد را در بر می گیرد. در مشاوره کودک مبتلا به بیماری اوتیسم باید نوروفیدبک تراپی انجام شود.
7 نوع نوروفیدبک برای درمان اختلالات مختلف وجود دارد:
- نوروفیدبک پرکاربرد، نوروفیدبک فرکانس/قدرت است. این تکنیک معمولاً شامل استفاده از 2 تا 4 الکترود سطحی است که گاهی اوقات “نوروفیدبک سطحی” نامیده می شود. برای تغییر دامنه یا سرعت امواج مغزی خاص در مکان های خاص مغز برای درمان ADHD، اضطراب و بی خوابی استفاده می شود.
- نوروفیدبک بالقوه قشر مغز (SCP-NF) جهت پتانسیل های کند قشر مغز را برای درمان ADHD، صرع و میگرن بهبود می بخشد.
- سیستم نوروفیدبک کم انرژی (LENS) سیگنال الکترومغناطیسی ضعیفی را برای تغییر امواج مغزی بیمار در حالی که بدون حرکت با چشمان بسته است، ارسال می کند.این نوع نوروفیدبک برای درمان آسیب‌های مغزی، ADHD، بی‌خوابی، فیبرومیالژیا، سندرم پای بی‌قرار، اضطراب، افسردگی و عصبانیت استفاده می‌شود.
- نوروفیدبک هموآنسفالوگرافی (HEG) بازخوردی را در مورد جریان خون مغزی برای درمان میگرن فراهم می کند.
- نوروفیدبک با امتیاز Z زنده برای درمان بی خوابی استفاده می شود. حال با این سوال مواجه می شویم که لورتا نوروفیدبک چیست؟ لورتا (LORETA) یک تکنیک راه حل معکوس محبوب است که منشاء سه بعدی سیگنال های الکتریکی را بر اساس شبکه ای از الکترودهای قرار گرفته در سرتاسر پوست سر تخمین می زند. هدف لورتا نوروفیدبک این است که نسبت سیگنال و نویز و وضوح فضایی بهبود یافته مشابهی را که در نوروفیدبک fMRI مشاهده می‌شود، دریافت کنند. این مقایسه مداوم متغیرهای فعالیت الکتریکی مغز را به یک پایگاه داده سیستماتیک برای ارائه بازخورد مداوم معرفی می کند.
- توموگرافی الکترومغناطیسی با وضوح پایین (LORE-TA) شامل استفاده از 19 الکترود برای نظارت بر فاز، توان و انسجام است. این تکنیک نوروفیدبک برای درمان اعتیاد، افسردگی و اختلال وسواس فکری اجباری استفاده می شود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی (fMRI) جدیدترین نوع نوروفیدبک برای تنظیم فعالیت مغز بر اساس بازخورد فعالیت از نواحی زیر قشری عمیق مغز است.
دوره درمانی نوروفیدبک تراپی چقدر است؟
در واقع اساس تکنیک نوروفیدبک، بازی ذهنی بیمار است که تقریباً شامل 10 تا 12 جلسه است. در این تکنیک الکترودهایی روی سر بیمار قرار می گیرد، سپس به دستگاه رایانه متصل می شود که قابل مشاهده است. الکترودها، الگوهای الکتریکی وارد شده از مغز را اندازه گیری می کنند و آنها را روی صفحه نمایش منعکس می کنند.
