همه انسان‌ها افکار و تمایلات جنسی دارند. در واقع می‌توان گفت تمایلات جنسی بخش منحصر به فرد و شخصی زندگی هستند. امیال فیزیکی انسان‌ها می‌توانند به روش‌های خاصی خودشان را نشان دهند و گاهی اوقات به شکل یک فیتیش جنسی که جاذبه‌ای است به سمت یک جسم یا شیء بی‌جان یا بخشی از بدن به غیر از اندام‌های تناسلی، نمایان می‌شوند. وقتی که فتیش شروع به تسخیر فرد می‌کند و مانع از شکوفایی اجتماعی و حرفه‌ای می‌شود، اختلال فتیشیسم می‌تواند ایجاد شود. این اختلال یکی از 8 بیماری جنسی است که به عنوان اختلالات پارافیلیک شناخته می‌شوند. اینکه فیتیش چیست، علائم و علت‌های آن کدامند، نحوه تشخیص و درمان آن چگونه است، مواردی هستند که در این مطلب از مرکز مشاوره بینش نوین به آن‌ها خواهیم پرداخت.
معنی فتیش چیست؟
اصطلاح فتیشیسم در واقع از نوشته‌های مردم‌شناسی گرفته شده است که در آن «فتیش» به افسونی اشاره دارد که تصور می‌شود حاوی قدرت‌های جادویی یا معنوی است.
در تعریفی دیگر برای معنی فیتیش چیست، گفته می‌شود اصطلاح «فتیشیسم» از کلمه پرتغالی feitico به معنای «شیفتگی وسواسی» گرفته‌شده است که طی آن، فرد تنها از طریق استفاده از یک شیء یا تمرکز بر یک قسمت از بدن، می‌تواند به ارضای جنسی دست یابد.
فتیشیسم چه بیماری است؟
فتیشیسم، در روانشناسی، شکلی از انحراف جنسی یا پارافیلیا است که شامل دلبستگی شهوانی به یک جسم بی‌جان یا بخشی از بدن یک انسان می‌شود.
در پاسخ به سوال فتیش چیست باید بگوییم فتیشیسم به عنوان یک وضعیت روانی ممکن است به عنوان لزوم استفاده از یک شیء غیر تناسلی برای دستیابی به ارضای جنسی تعریف شود. این شیء ممکن است قسمت دیگری از بدن یا یک لباس باشد.
انواع فتیش چیست؟
فیتیش انواع مختلفی دارد که رایج‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
فوت فیتیش یا فتیش پا
افراد مبتلا به فتیش پا یا فوت فتیش یا پودوفیلیا (podophilia)، از نظر جنسی به پا علاقه‌مند هستند. این دسته از افراد از پاها لذت جنسی می‌برند و ممکن است آن‌ها را بخشی ضروری از ارضای جنسی بدانند. این مورد یکی از محبوب‌ترین انواع فیتیش است. در یک مطالعه در مورد فتیش، نیمی از افراد مورد بررسی، فتیش پا داشتند. برخی از کارشناسان معتقدند که فتیش های مربوط به بدن، مانند فتیش پا، از یک میل تکاملی برای انتقال یک ویژگی مطلوب به فرزندان آینده ناشی می‌شود. با این حال، منشا فتیش پا ممکن است در مغز باشد. مطالعات نشان می‌دهد که پاها و اندام تناسلی هنگام تحریک، همان نواحی را در مغز فعال می‌کنند.
فتیش کفش
فتیشیسم کفش، نوعی کشش جنسی به سمت کفش است که طی آن فرد با کفش تحریک جنسی می‌شود. این اختلال می‌تواند شامل شیفتگی به شکل، جنس یا بوی کفش و همچنین پوشیدن یا دیدن پوشیدن آن توسط شخص دیگری باشد. این فتیش می‌تواند به روش‌های مختلفی ظاهر شود، اما اغلب با کفش‌های پاشنه بلند و بوت ها همراه است.
اگرچه آمار دقیقی در مورد شیوع فتیش کفش وجود ندارد، اما اعتقاد بر این است که یک فتیش نسبتا رایج است. بسیاری از افراد ممکن است جذابیت و کشش ملایمی به کفش داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است فتیش شدیدتری داشته باشند که بر زندگی روزمره و رفتار جنسی آن‌ها تاثیر می‌گذارد.
فتیش گوش
برای پاسخ به اینکه این نوع فیتیش چیست، باید بگوییم یک فتیش نسبتا شایع است که در آن، افراد با قرار دادن لب‌هایشان روی گوش و بوسیدن و لمس کردن گوش، ارضای جنسی می‌شوند.
فتیش لباس زیر
فتیش لباس زیر به معنای تحریک شدید با لباس زیر است. این نوع فتیش می‌تواند شامل برانگیختگی توسط همه لباس زیرها یا تنها لباس زیرهای خاصی باشد که نوع یا حتی رنگ متفاوتی دارند. برخی از افراد ممکن است با پوشیدن لباس زیر توسط خودشان یا شریک جنسی‌شان تحریک شوند، در حالی که در برخی دیگر، نگاه کردن به این لباس به تنهایی جذاب است.
همچنین در افراد مبتلا به این اختلال، تمایل به تمیزی یا کثیفی آن متفاوت است؛ برخی از افراد ممکن است بیشتر جذب بوی یک لباس زیر کثیف و کهنه شوند. به طور کلی می‌توان گفت نوع بی‌پایانی در مورد ظاهر و احساس یک فتیش لباس زیر وجود دارد.
فتیش دست
فتیش دست در واقع نوعی علاقه جنسی به دست است. این اختلال که با عنوان پارتیالیسم دست نیز شناخته می‌شود، می‌تواند علاقه به کل دست یا قسمت‌های خاصی مانند انگشتان، کف دست‌ها، ناخن‌ها یا حتی پشت دست‌ها باشد. این فتیش می‌تواند شامل دوست داشتن افرادی با دست‌های زیبا و آراسته تا انجام روش‌های خاص مانند مالیدن دست، بوسیدن دست و غیره، متغیر باشد.
فتیش مو چیست؟
تریکوفیلیا که به عنوان فتیش مو نیز شناخته می‌شود، زمانی است که فرد احساس می‌کند از نظر جنسی توسط مو برانگیخته شده یا جذب مو می‌شود. این اختلال می‌تواند شامل موهای هر قسمت از بدن ازجمله موی سر، موی سینه، موی زیر بغل یا موهای ناحیه تناسلی باشد.
با این حال، رایج‌ترین تمرکز در این اختلال متوجه موهای سر است. تریکوفیلیا می‌تواند به صورت فتیش موهای بلند یا کوتاه، فتیش کشیدن مو یا کوتاه کردن مو و غیره ظاهر شود. در حالی که درصد واقعی افراد مبتلا به تریکوفیلیا ناشناخته است، اما فتیشی است که هم مردان و هم زنان می‌توانند به آن مبتلا شوند.
علائم بیماری فیتیش
اکنون که دانستیم فیتیش چیست و انواع آن کدامند، وقت رسیده علائم این اختلال را بشناسیم. اولین نشانه‌های یک فتیش ناسالم (که منجر به اختلال فتیشیسم می‌شود) ممکن است در اوایل سال‌های نوجوانی، با شروع بلوغ و فعال شدن فرد از نظر جنسی، مشاهده شود.
فرد ممکن است با حس کردن، بوییدن یا تحریک اندام تناسلی خود با جسم بی‌جان یا قسمتی از بدنش تعامل داشته باشد.
علائم شایع بیماری فتیش عبارت‌اند از:
- برانگیختگی جنسی شدید با بخشی از بدن که اندام تناسلی نیست یا یک شیء
- تمایلات مکرر، تصاویر ذهنی، یا تخیلات در مورد فتیش که بیش از 6 ماه طول می‌کشد.
- اضطراب، شرم یا سردرگمی مربوط به فتیش و تمایلات فرد نسبت به آن
- اختلال در زندگی روزمره افراد به دلیل فتیش آن‌ها، ازجمله نشان دادن عوارض در خانه، محل کار، یا در روابط بین فردی
فتیش می‌تواند در مواقع اضطراب به منبعی برای رضایت یا تسکین موقت استرس تبدیل شود. با این حال، وقتی این تمایلات مکرر به طور قابل توجهی مخرب می‌شوند، فتیش و تمایل فرد به آن، می‌تواند به جای رضایت، به احساس شرم منجر شود. بدون درمان، اثرات اختلال فتیشیسم می‌تواند منجر به پیامدهای منفی و آسیب‌رسان به افکار و احساسات مرتبط با جنسیت، هویت و توانایی فرد برای لذت بردن از فعالیت جنسی سالم شود.
تشخیص فتیش چگونه انجام می‌شود؟
برای تشخیص اختلال فتیشیسم، فرد باید معیارهای زیر را داشته باشد:
- برانگیختگی جنسی مکرر و شدید با وسایل غیر زنده یا تمرکز بسیار خاص بر روی اعضای غیر تناسلی بدن که از طریق افکار، تمایلات یا رفتارها به مدت حداقل 6 ماه مشهود است.
- شیفتگی‌ها، تمایلات جنسی، یا رفتارهای او از نظر بالینی رنج یا اختلال اساسی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه را ایجاد می‌کنند.
- اشیاء فتیش شامل اقلامی از لباس‌های مورد استفاده و ابزارهایی هستند که به صراحت برای تحریک دستگاه تناسلی ساخته شده‌اند (مانند ویبراتور).
علت فتیشیسم چیست؟
پارافیلیایی‌هایی مانند اختلال فتیشیسم معمولا در دوران بلوغ شروع می‌شوند، اما فتیش‌ها می‌توانند قبل از نوجوانی نیز ایجاد شوند. هیچ دلیلی برای اینکه علت فتیش چیست، به طور قطعی ثابت نشده است.
برخی از نظریه‌ها علت فتیشیسم را تجربیات دوران کودکی، عوامل بیولوژیکی مانند رشد غیرطبیعی مغز و عوامل فرهنگی می‌دانند.
برخی از نظریه‌پردازان بر این باورند که فتیشیسم از تجربیات اولیه کودکی شکل می‌گیرد که در آن یک شیء با شکل خاصی از برانگیختگی یا ارضای جنسی مرتبط است. برخی دیگر، علت فتیشیسم را دوران بعد از کودکی، یعنی نوجوانی و شرطی‌سازی مرتبط با خود ارضایی و بلوغ می‌دانند.
مدل‌های یادگیری رفتاری نشان می‌دهند کودکی که قربانی یا ناظر رفتارهای جنسی نامناسب بوده است، ممکن است تقلید را بیاموزد یا بعدا برای این رفتار تقویت شود. این افراد ممکن است از تماس‌های جنسی عادی محروم باشند و بنابراین به دنبال ارضای جنسی از راه‌های کمتر قابل قبول اجتماعی هستند.
یک ایده در مورد علت فتیش پا از این واقعیت ناشی می‌شود که ناحیه‌ای در مغز که اطلاعات حسی پاها را پردازش می‌کند، در مجاورت ناحیه‌ای قرار گرفته که اطلاعات حسی از دستگاه تناسلی را پردازش می‌کند. این ایده که توسط متخصص مغز و اعصاب ویلایاناور راماچاندران ارائه شده است، فرض می‌کند که ممکن است «تقاطع عصبی» بین دو ناحیه مغز وجود داشته باشد. قسمت‌هایی از بدن که نمای قشر آن دورتر از اندام تناسلی است، کمتر احتمال دارد که فتیش شوند.
فتیشیسم در زنان بیشتر است یا مردان؟
این عارضه تقریبا منحصرا بین مردان رخ می‌دهد و بیشتر اشیا مورد استفاده آن‌ها، بدن زن یا لباس زنانه است موهای بلند یا پا ممکن است موضوع اصلی توجه جنسی باشد. مواردی که در آن رنگ مو یا نوع خاصی از لک بدن برای تحریک جنسی لازم است نیز به طور کلی به عنوان فتیشیسم طبقه‌بندی می‌شوند.
تأثیر اختلال فیتیش بر افراد و روابط آن‌ها
بعد از دانستن اینکه فتیش چیست و انواع و علل و علائم آن کدامند، نوبت به تاثیراتی می‌رسد که این اختلال بر افراد و رابط آن‌ها بر جای می‌گذارد. این اختلال معمولا در افرادی که این نوع برانگیختگی را تجربه می‌کنند، منجر به شرم و ناراحتی عاطفی می‌شود. تضاد درونی و ترس از قضاوت می‌تواند منجر به انزوا و مشکل در یافتن یا برقراری ارتباط صادقانه در روابط جنسی شود.
شرکای افراد مبتلا به این اختلال ممکن است احساس ناکافی بودن یا جذاب نبودن داشته باشند یا نگران پیامدهای یک علاقه فتیشی شوند. اختلال عملکرد جنسی اغلب زمانی رخ می‌دهد که شیء فتیشیسمی وجود نداشته باشد. اختلال نعوظ (ED) یا تاخیر در انزال (DE) ممکن است افراد یا زوج‌ها را به سمت درمان سوق دهد.
بیشتر بخوانید: سکس تراپی چیست؟ چه زمانی به سکس تراپیست مراجعه کنیم؟
درمان بیماری فتیش چیست؟
هنگامی که فتیش تبدیل به یک اختلال شود، می‌تواند پیامدهایی همچون از دست دادن علاقه به انجام فعالیت‌های جنسی معمول و ضعیف شدن رابطه را به دنبال داشته باشد. در چنین مواردی، درمان فتیش برای کاهش اتکا به آن و افزایش علاقه به محرک‌های قابل قبول ضروری است. در ادامه روش‌های درمانی معمولی که مورد استفاده قرار می‌گیرند آورده شده است.
درمان شناختی رفتاری فیتیش
روش‌های درمان شناختی رفتاری شامل بیزاری درمانی و شرطی‌سازی مجدد ارگاسم و شرطی‌سازی پنهان می‌شود.
- در بیزاری درمانی، افکار فتیش با یک محرک ناخوشایند مانند شوک الکتریکی همراه می‌شوند.
- در روش شرطی‌سازی پنهان از بیمار خواسته می‌شود به خیال‌پردازی بپردازد و به شرایط ناخواسته و بدی فکر کند؛ به عنوان مثال به این فکر کند که وقتی در حال فتیش است، ناگهان تمام اعضای خانواده‌اش وارد اتاقش شوند.
- در روش شرطی‌سازی مجدد ارگاسم، از فرد خواسته می‌شود تا درست قبل از ارگاسم، افکارش را در مورد فتیش به چیزی قابل قبول‌تر (مانند شریک زندگی خود) تغییر دهد. با این روش، فرد به سمت علایق جنسی قابل قبول‌تر کشیده می‌شود.
درمان روان پویشی فتیش
رفتار فتیش در بسیاری از افراد به دوران کودکی آن‌ها برمی‌گردد؛ به همین دلیل برخی از درمانگران از تکنیک روان پویشی به منظور کار روی ناخودآگاه فرد هنگام بروز فتیش استفاده می‌کنند.
دارو درمانی فیتیش
برای درمان اختلال فتیش از داروهایی مانند آنتی آندروژن ها (برای کاهش میل جنسی و کاهش تخیلات جنسی) و مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRIs) (برای بهبود خلق‌وخو) استفاده می‌شود. با این حال، برخی از داروها می‌توانند عوارض جانبی قابل توجهی داشته باشند که باید در نظر گرفته شوند.
برای تشخیص و درمان فتیش چه زمانی و به چه دکتری مراجعه کنیم؟
بیشتر افرادی که از اختلال فتیشیسم رنج می‌برند، به دلیل خجالت یا ترس از قضاوت به دنبال درمان نیستند. اگر شما یا شریک زندگی‌تان از اختلال فتیشیسمی رنج می‌برید که باعث ناراحتی یا آسیب قابل توجه شده است، درخواست کمک و مشاوره جنسی از یک متخصص آگاه و بدون قضاوت اولین قدم مهم است.
اگر فتیش از مرز یک فانتزی پاره وقت به یک وسواس تمام وقت عبور کند، می‌تواند مشکل‌ساز باشد. اگر در حال مبارزه با این اختلال هستید، حتما به یک مرکز مشاوره مراجعه کنید و هرچقدر هم که شرم‌آور باشد، از مشاور کمک بخواهید. به ویژه، اگر شما همسر یا شریک فردی هستید که دارای نوعی فتیش مخرب است که رابطه شما را خراب می‌کند، خوب است بدانید که مشاوره پیش از ازدواج برای چنین مواقعی است.
