روانشناس کودک یا روانپزشک کودک؟ کدام را انتخاب کنیم؟

حتما برای شما هم پیش آمده هنگامی که به دنبال یک متخصص بهداشت روان برای کودک خود هستید، از خود بپرسید روانشناس کودک یا روانپزشک کودک؟

معمولا اصطلاحات روانشناس کودک و روانپزشک کودک اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند. اگرچه هر دوی آنها در یک راستا یعنی درمان آسیب‌ها و اختلالات کودکان، تلاش می‌کنند، اما در واقع برای بهبود زندگی و سلامت روان کودک، روانشناس کودک و روانپزشک یکسان نیستند و باید توجه داشته باشید کدام متخصص سلامت روان برای رسیدگی به نیازهای کودک شما مناسب‌تر است.

روانشناس کودک کیست؟

روانشناس کودک فردی است که برای درمان بیماری‌های روانی آموزش دیده و معمولا یک یا چند نوع درمان انجام می‌دهد. در زمینه سلامت روان، اصطلاح روانشناس اغلب مترادف با روان درمانگر نیز استفاده می‌شود. روانشناس کودک به طور اختصاصی در کار با کودکان تخصص دارد و آموزش دیده تا آزمایشاتی را انجام دهد که شرایط عصبی رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم و مشکلات یادگیری مانند ADHD را در کودکان تشخیص دهد.

یک روانشناس کودک می‌تواند به کودک کمک کند تا در موقعیت‌های دشوار به خوبی عمل کند، مهارت‌های مقابله ای را برای مدیریت احساسات قوی مانند اضطراب و افسردگی بیاموزد و به خانواده ها کمک می‌کند تا ارتباط برقرار کنند و بهتر با هم کنار بیایند. رویکرد روانشناس کودک یا روانپزشک معمولا بیشتر عملی است و بر حل مسئله تمرکز دارد.

در حالی که روانشناس کودک می‌تواند در تشخیص اختلالات و درمان مشکلات عاطفی یا روانی کودک شما کمک کند، اجازه تجویز دارو ندارد و این بزرگترین تفاوت بین روانشناس کودک و روانپزشک کودکان است. همچنین برای حل مسائل مربوط به مهد کودک‌ها و مدارس بهترین گزینه هستند و اغلب مدارس ترجیح می‌دهند در این مورد از یک روانشناس کمک بگیرند.

تفاوت تحصیلات روانشناس کودک و روانپزشک

روانشناس کودک در واقع یک دانشمند علوم اجتماعی است که برای مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان‌ها و به طور خاص کودکان آموزش دیده است. روانشناسان می‌توانند در زمینه‌های مختلف تحقیقاتی یا بالینی کار کنند. مدارک تحصیلی روانشناسی در همه سطوح موجود است: لیسانس، فوق لیسانس یا دکترا (PhD یا PsyD). برای فعالیت در این زمینه، مدارک و مجوزهای پیشرفته برای کسانی که به طور مستقل فعال هستند یا خدمات مراقبت از بیمار را ارائه می‌دهند، از جمله روانشناسان بالینی، مشاوره کودک و مدرسه، مورد نیاز است.

روانشناس کودک و نوجوان در دوره‌های تخصصی آموزشی در زمینه چگونگی رشد جسمی، روانی و هیجانی کودک شرکت می‌کنند و با انواع متدهای روان درمانی و بازی درمانی کودک و نحوه فرزند پروری والدین تحصیلات دارند و دوره های تخصصی در این زمینه را می‌گذرانند.

در این بین روانپزشکان ارئه دهنده خدمات مبتنی بر سلامت روان هستند و مدرک پزشکی دارند. مانند سایر پزشکان، آنها به مدت 7 سال یا بیشتر در دانشگاه تحصیل کرده و در آنجا علاوه بر واحدهای زیست شناسی و شیمی، علوم روانشناسی را نیز می‌گذرانند و دوره های دستیاری و فلوشیپ را برای تخصص در روانپزشکی گذرانده‌اند. روانپزشک کودک باید در آزمون مجوز دولتی قبول شود. هدف اصلی گرایش روانپزشکی این است که بفهمند داروهای مختلف چگونه بر مغز تأثیر می‌گذارد و چگونه می‌توان از این داروها در روند درمان بیمار استفاده کرد. پس از فارغ التحصیلی، آنها به عنوان رزیدنت زیر نظر استادان فعالیت خود را آغاز می‌کنند و  قبل از دریافت مجوزهای کامل درمان، چندین سال دیگر تحت نظارت روانپزشکان متخصص کودک کار می‌کنند.

روانپزشکان تنها متخصصان حوزه سلامت روان هستند که می‌توانند دارو تجویز کنند. از آنجایی که برای تجویز دارو به آموزش زیادی نیاز است، روانپزشکان ( و به ویژه روانپزشکان کودک) دوره‌های آموزشی دشواری را می‌گذرانند. درنهایت روانپزشکان کودک می‌توانند در حوزه درمان بیمار فعالیت داشته باشند و اطلاعات زیادی راجع به استفاده از داروهای روانی و دارو درمانی داشته باشند و یا گاهی به عنوان محقق یا استاد کار کنند.

علم روانشناسی کودک بسیار گسترده است و گرایش‌های متفاوت و بینظیری دارد و اگر تصمیم دارید از یک متخصص خوب برای کمک به فرزندتان کمک بگیرید باید در نظر داشته باشید که با توجه به مشکلی که فرزندتان درگیر آن است، انتخاب درستی بین روانشناس کودک یا روانپزشک داشته باشید. علاوه بر مدرک و مجوز، درمانگر کودک خوب درمانگری است که بتواند به خوبی با فرزند شما ارتباط بگیرد و بتواند در مسیر درمان به خوبی به او کمک کند.

رویکردهای درمانی روانشناس کودک و روانپزشک

همانطور که اشاره کردیم، علم روانشناسی علم گسترده‌ای است و فعالان این حوزه روش‌های متفاوتی برای درمان دارند. از مشاور کودک گرفته تا روانشناس کودک و یا روانپزشک همه در قامت یک درمانگر می‌کوشند تا به بیماران و مراجعان خود کمک کنند و برای سلامت روان او می‌کوشند اما رویکردهای متفاوت روانشناس کودک و روانپزشک کودک امروز موضوع بحث ما است.

اگر احساس می‌کنید کودک شما به حمایت عاطفی، گوش شنوا و کمک برای مدیریت احساسات و چالش‌های خود نیاز دارد، یک درمانگر یا روانشناس گزینه خوبی برای انتخاب است. هم درمانگران و هم روانشناسان آموزش‌های مشابهی در نحوه ارائه این نوع مشاوره درمانی می‌بینند.

روانشناسان متخصصان بهداشت رفتاری هستند که در ارائه خدمات (روان درمانی)، انجام ارزیابی‌ها (از جمله تست روانشناختی)، تشخیص و تحقیق تخصص دارند. روانشناسان به منظور کمک به تشخیص سلامت روان و مشکلات یادگیری مانند ADHD، اوتیسم و ناتوانی‌های یادگیری، می‌توانند تست‌های زیادی را انجام دهند که درمانگران نمی‌توانند. این تست‌ها زمانی به کمک شما می‌آیند که به اطلاعات بیشتری در مورد منبع مشکلات کودک خود نیاز دارید و می‌خواهید ریشه اختلالات و مسائل عاطفی کودکتان تشخیص داده شود.

روانشناسان کودک رویکرد درمانی خود  را بر کار با کودکان و خانواده ها متمرکز کرده و به هیچ عنوان دارو تجویز نمی‌کنند.

از سوی دیگر روانپزشکان کودک، پزشکانی هستند که همگی به دانشکده پزشکی رفته اند و آموزش های تخصصی تری (معمولاً به صورت فلوشیپ) در زمینه کار با کودکان گذرانده اند. روانپزشکان می‌توانند ارزیابی، تشخیص و حتی روان درمانی را ارائه دهند و همچنین می‌توانند دارو را تجویز و بر استفاده آن‌ها نظارت کنند. انجام ارزیابی پزشکی و تجویز دارو دو روش مهمی است که روانپزشکان را از سایر متخصصان سلامت روان متمایز می‎کند.

در مواقعی، روانپزشک کودک شما می‌تواند برای درمان مشکلات روانی (اغلب برای نگرانی‌های خفیف‌تر مانند ADHD، اضطراب یا افسردگی) داروهایی تجویز کند، اما اگر کودک شما مشکلات سلامت روانی شدیدتری دارد، توصیه می‌شود از یک متخصص واجد شرایط کمک بیشتری دریافت کنید.

مقایسه‌ی هزینه‌ی مراجعه به روانشناس کودک و روانپزشک

تعرفه هزینه روانشناس کودک یا روانپزشک متفاوت است و این تعرفه‌ها بستگی به نوع خدمات ارائه شده و نوع مشاوره دارد. در ایران این تعرفه هر سال از سوی سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌شود اما بالطبع میزان تجربه و تحصیلات درمانگر نیز می‌تواند روی این تعرفه اثرگذار باشد.

علاوه بر میزان تحصیلات روانشناس کودک یا روانپزشک، محل درمان نیز جزو فاکتورهای اثرگذار روی تعرفه محسوب شده و بنا بر اینکه مرکز مشاوره دولتی یا خصوصی باشد متفاوت است. مدت زمان جلسات درمان نیز متفاوت است و به رویکردهای درمانی درمانگران بستگی دارد و طبیعتا روی هزینه مراجعه به درمانگر تاثیر مستقیم دارد.

مقایسه‌ی دوره‌ی درمان روانشناس کودک و روانپزشک

د ر دوره‌های درمانی روانشناس کودک یا روانپزشک هم تفاوت‌هایی وجود دارد. روانشناس کودک تست‌های آموزشی و روانشناختی ارائه می‌دهند و اغلب رویکردی مبتنی بر تحقیق برای درمان دارند و با کودکانی که مسائل پیچیده‌تری دارند کار می‌کنند. در دوره درمانی روانشناسان کودک، معمولا مهارت‌های  مقابله ای لازم را برای حل مشکلات آموزش داده می‌شود و احساس ارزشمندی کودک تقویت می‌شود. زمانی که کودک به حمایت عاطفی و شخصی نیاز دارد و یا با اضطراب، افسردگی، عصبانیت یا تغییرات بزرگ زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌توانید روی مشورت با یک روانشناس کودک حساب کنید.

روانپزشک کودک در زمینه داروشناسی و رروانشناسی تخصص دارند و با تشخیص اختلالات و یا بیماری‌های روانی و همینطور تجویز دارو به درمان کودک می‌پردازند. بنابراین در دوره‌های درمانی روانپزشک کودک درمان بیماری هایی مانند ADHD، اختلال یادگیری یا اختلال طیف اوتیسم، عصب شناسی و درمان سلامت روان کودک به کمک دارو درمانی انجام می‌شود.

چه زمانی به روانشناس کودک مراجعه کنیم؟

اکثر ما در مقطعی از زندگی صحبت در مورد مشکلات خود نیاز به کمک متخصص داریم. حتی اگر این مشکل موقتی یا مرحله‌ای باشد. در مورد کودکان لزوم مراجعه به روانشناس کودک بیشتر احساس می‌شود چون کودکان در دوران رشد و شکل‌گیری شخصیتشان قرار دارند.

سوال اصلی این است که چه کودکانی نیاز به روانپزشک دارند؟ زمانی که احساس می‌کنید فرزند شما برای مدیریت رفتارش یا مشکلات عاطفی به حمایت نیاز دارد و یا تجربه یک ترومای دشوار را پشت سر گذاشته، با اضطراب، افسردگی، خشم یا تغییرات سخت زندگی مانند طلاق یا مرگ دست و پنجه نرم می‌کند؛ باید به سرعت به روانشناس کودک یا روانپزشک مراجعه کنید.

در آخر

جدای از تفاوت‌های بین روانشناس کودک و روانپزشک کودک، پیدا کردن فردی که شما و فرزندتان به او اعتماد دارید و با او احساس راحتی می‌کنید، مهم‌ترین بخش انتخاب متخصص سلامت روان است. رابطه‌ای که با درمانگر، روان‌شناس کودک یا روان‌پزشک ایجاد می‌کنید از هر مدرک و تحصیلاتی قوی‌تر و برای رشد فرزندتان مفیدتر است.