روانشناسی زرد چیست؟ روانشناسی عامه‌پسند یا زرد (Pop Psychology) مفاهیم و ایده‌های متداول و مورد بحث در انجمن‌های روانشناسی را توصیف می‌کند. با این حال، بسیاری از مردم مطمئن نیستند که آیا روانشناسی زرد دقیق است یا از افسانه‌ها و باورهای غلط ساخته شده است. درک اینکه “روانشناسی زرد” یعنی چه و چگونه اشتباهات را شناسایی کنیم، تضمین می‌کند که شما به مشاوره درست و دقیق دست پیدا کنید.
بررسی اشتباهات متداول درباره اینکه روانشناسی زرد چیست و فهمیدن ارزش تفکر انتقادی در تفسیر یافته‌های تحقیقاتی و نحوه کمک مرکز مشاوره به افزایش بینش فرد درباره‌ی خصوصیات خود مفید است.
روانشناسی زرد چیست؟
روانشناسی عامه‌پسند، که همچنین به عنوان روانشناسی زرد نیز شناخته می‌شود، به دانش روانشناختی مورد تکرار و درک عمومی اشاره دارد. برای ارائه بینش ارزشمند در مورد سلامت روان، روابط و سایر پدیده‌های روانشناختی به افراد، بر به کارگیری نظریه‌های علمی تکیه می‌کند. برای بسیاری، این دانش مبتنی بر موضوعات پرطرفدار در رسانه‌های اجتماعی، حوزه‌های رایج سلامت روان در زمینه روانشناختی و درس‌های آموخته‌شده از درمان است.
روانشناسی زرد ممکن است درمان شناختی-رفتاری، روانشناسی مثبت، روانشناسی تکاملی، علوم اعصاب، روان درمانی، مراقبه ذهن آگاهی و نظریه دلبستگی را در میان سایر زمینه‌ها مورد بررسی قرار دهد. این موضوعات به جوامع کمک می‌کند تا افکار و احساسات را در زمینه‌های مختلف بهتر درک کنند. زمانی که دانش صحیح و مبتنی بر تحقیق و تفکر انتقادی باشد، می‌تواند بر ادراک عمومی از روانشناسی تأثیر مثبت بگذارد. با این حال، زمانی که تصورات غلط و افسانه‌ها در جوامع پخش می‌شود، روانشناسی زرد می‌تواند تأثیر منفی داشته باشد.
تاریخچه روانشناسی زرد چیست؟
تاریخچه روانشناسی زرد به قرن هفدهم باز می‌گردد، زمانی که فیلسوفانی مانند دکارت و لاک از دانش خود در مورد طبیعت انسان برای «اثبات» آنچه که امروزه نظریه‌های علمی می‌نامیم استفاده کردند.
روانشناسی زرد و عامه‌پسند به دلیل تئوری‌های روانکاوانه فروید که در کتابش با عنوان «تعبیر رویاها» منتشر شد، با قدرت کامل ظهور کرد. در آن زمان، علاقه زیادی به اعمال این ایده‌ها در زندگی روزمره وجود داشت.
در دهه 1960، تجدید حیات روانشناسی زرد منجر به انتشار کتاب‌های بحث برانگیزی مانند “فرار از آزادی” اثر اریک فروم شد. این کتاب اولین کتابی بود که علاقه پس از جنگ جهانی دوم به ادیان شرقی و یوگا را با نیاز ما به آزادی فردی گره زد.
دهه 1970 شاهد رونق کتاب‌های روانشناسی زرد بود، با عناوینی مانند «من خوبم – تو خوب هستی» نوشته توماس هریس. سپس، در سال 1980، جان گری کتاب «مردان مریخی و زنان ونوسی» را منتشر کرد که به یکی از محبوب‌ترین کتاب‌های خودیاری در تمام دوران تبدیل شد.
تفاوت روانشناسی علمی و روانشناسی زرد چیست؟
به طور خلاصه، تفاوت اصلی بین روانشناسی زرد و روانشناسی علمی در روش‌ها، تاکید‌ها و واقعیت‌پردازی آن‌ها است. روانشناسی زرد تمایل دارد راه‌حل‌های سریع و ساده‌تر به مشکلات را ارائه دهد و تاکید بر عملکرد شخصی و موفقیت‌های سریع دارد، در حالی که روانشناسی علمی روی آورده است به روش‌ها و راه‌حل‌های مبتنی بر تحقیقات علمی تکیه کند و در واقعیت‌پردازی دقیق تمرکز داشته باشد.
| تفاوت روانشناسی زرد و علمی | |
| روانشناسی زرد | روانشناسی علمی |
| راه‌حل‌های سریع و بدون پیشینه علمی | راه‌حل‌های بلندمدت و طبق تحقیقات علمی |
| شخص مسئول مشکلات | عوامل محیطی نیز تاثیر گذارند |
| مدت زمان کوتاه و موفقیت یک‌شبه | پشتکار و تلاش برای رسیدن به موفقیت |
| خوش‌بینی کاذب | خوش‌بینی براساس منطق و واقعیت |
نشانه‌های روانشناسی زرد چیست؟
آیا مطمئن نیستید که کتاب، مقاله یا پست رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر روانشناسی زرد است یا مطلبی است که از نظر علمی معتبر است؟
در اینجا به چند ویژگی که نشان می‌دهد آنچه مطالعه می‌کنید روانشناسی زرد است اشاره می‌کنیم:
- به‌نظر می‌رسد که درست باشد اما هیچ مدرک معتبر طبق تحقیقات در مورد اثربخشی ارائه نمی‌دهد.
- نویسنده یا سخنران هرگز بیماری را با روش‌هایی که ارائه می‌دهند درمان نکرده‌اند.
- هیچ اشاره‌ای به مدارک، آموزش، مجوز یا گواهی‌های حرفه‌ای وجود ندارد.
در حالی که «محبوب بودن» لزوماً به این معنی نیست که یک کتاب، برنامه یا وب‌سایت مفید نیست، اگر هر یک از علائم بالا درست باشد، می‌تواند علامت خطر باشد و نشان دهنده استفاده از روانشناسی زرد. و همچنین که برخی از کارشناسان ممکن است دارای اعتبار علمی باشند، صحبت کردن خارج از حوزه تخصصی آن‌ها می‌تواند یک پرچم قرمز جدی باشد.
امید واهی با واقعی؟
روانشناسی زرد تنها در حال ایجاد امید و توانگری واهی در افراد است. در واقع، این به عنوان یک رویکرد غیرعلمی به عملکرد انسان‌ها تلقی می‌شود. این ایدئولوژی معتقد است که ادراک و نگرش مثبت همیشه بهترین راه حل‌ها و منجر به موفقیت و ثروت می‌باشد. اما در واقعیت، زندگی همواره پر از روزهای خوب و بد است و ما باید بتوانیم با این واقعیت‌ها برخورد کنیم و برای رشد و توسعه فردی آماده باشیم.
در نهایت، روانشناسی علمی با استفاده از ابزارهای علمی و تجربی به ما کمک می‌کند تا فرآیندهای ذهنی و رفتاری خود را به بهترین شکل ممکن به کار ببریم و به مشکلات و چالش‌های زندگی پاسخ دهیم. این رویکرد مبتنی بر شواهد علمی و ارائه راهکارهای اثبات شده است که به هر فرد بسته به شرایط و نیازهای خود کمک می‌کند.
برخی از انواع روانشناسی زرد چیست؟
در زیر به برخی از انواع رایج روانشناسی زرد که ممکن است با آن‌ها برخورد کنید را بررسی می‌کنیم.
- تاک شوها/برنامه‌های تلویزیونی/پادکست: کیفیت این برنامه‌ها متفاوت است، از میزبانی توسط روانشناس گرفته تا میزبانی با افرادی که هرگز روانشناسی نخوانده‌اند.
- کانال‌های یوتیوب: بسیاری از یوتیوب‌برها هستند که ویدیوهایی در مورد موضوعات مربوط به سلامت روان می‌سازند و ادعا می‌کنند که در این زمینه متخصص هستند. مهم است که قبل از تماشای هر یک از این کانال‌ها برای استفاده از مشاوره در مورد آن‌ها تحقیق کنید.
- انجمن‌های اینترنتی: انجمن‌های اینترنتی ممکن است کاربرانی داشته باشند که ادعا می‌کنند در مورد روانشناسی می‌دانند در حالی که نمی‌دانند. بنابراین، مهم است که در مورد صلاحیت‌های هر کاربر قبل از مشاوره از آن‌ها یا پست‌های آن‌ها در این نوع پلت‌فرم‌ها تحقیق کنید.
- حساب‌های رسانه‌های اجتماعی: حساب‌های رسانه‌های اجتماعی محبوب در TikTok و Instagram اغلب اطلاعاتی را به اشتراک می‌گذارند که ریشه در روانشناسی زرد دارد. چنین پست‌هایی برای به اشتراک گذاشتن و الهام بخشیدن به بازدیدها و خریدها طراحی شده‌اند، اما اغلب شواهدی برای حمایت از ادعاهای خود دارند.
خطرات و مشکلات روانشناسی زرد چیست؟
هرچند که برخی جنبه‌های مفیدی در روانشناسی زرد وجود دارد، اما نقاط ضعفی هم مشاهده می‌شود. یکی از مهم‌ترین معایب آن این است که به طور کلی بر مبنای شواهد تجربی نیست و به همین دلیل نمی‌تواند برای اثربخشی آزمایش شود.
- گمراه‌کننده: روانشناسی زرد گاهی بر مبنای علم قدیمی، ایده‌ها و نظریات قدیمی استوار می‌شود. همچنین ممکن است علم واقعی را نادرست ارائه کند و تأثیرهایی را که شما ممکن است تجربه کنید بیش از اندازه بزرگ نمایش دهد.
- مورد ایراد قرار گرفتن: برخی از مطالب ممکن است با ارزش‌ها و باورهای خاص شما مطابقت نداشته باشد. به عنوان مثال، یک فردی که یک دین خاص دارد ممکن است آموزه‌های سایر دین‌ها را در روانشناسی زرد مورد اعتراض و ایراد قرار دهد.
- مبتنی بر سود شخصی: روانشناسی زرد اغلب برای کسب سود تجاری تبلیغ می‌شود و همچنین همه چیز را بیش از حد ساده می‌انگارد. اگر برای روانشناسی زرد هزینه می‌کنید، ممکن است قربانی آنچه به علم آشغال معروف است، شوید. به عبارت دیگر، کسانی که درمان‌های مبتنی بر روانشناسی پاپ را ترویج می‌کنند، هرگز ایده‌های خود را در عرصه علمی آزمایش نمی‌کنند.
- اثر پلاسیبو: روانشناسی زرد همچنین می‌تواند شامل چیزی باشد که به عنوان “اثر دارونما” شناخته می‌شود. اثر دارونما زمانی اتفاق می‌افتد که به گروهی «درمانی» داده شود که در واقع تأثیری ندارد. با این حال، گروه یک نتیجه مثبت را تجربه می‌کند، زیرا انتظار دارند این اتفاق بیفتد.
- مشمول بررسی دقیق نیست: دانشمندان تحقیقات خود را در مجلات داوری‌شده منتشر می‌کنند. این کارشناسان می‌توانند آن‌ها را از هرگونه خطا یا نقص احتمالی در کار خود مطلع کنند. از سوی دیگر، روانشناسان زرد درباره ایده‌های خود کتاب می‌نویسند و از حکایات و تجربیات شخصی به عنوان مدرکی برای اثبات ادعاهای خود استفاده می‌کنند. تا زمانی که روانشناسی زرد خارج از قلمرو تحقیق مبتنی بر علم کار کند، ارزیابی تأثیرات آن و بهبود هر موفقیتی آسان نخواهد بود.
- استفاده به جای درمان: کتاب‌های روانشناسی زرد می‌توانند مشکل‌ساز باشند زیرا گاهی اوقات می‌توانند افرادی را که نیاز به درمان حرفه‌ای دارند به مسیری سوق دهند که نه تنها مؤثر نیست، بلکه بالقوه مضر است. علاوه بر این، اگر از قبل در پروسه مشاوره و روان‌درمانی هستید، خواندن این نوع کتاب‌ها می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. به عنوان مثال، اگر شما در حال درمان برای رفع اختلال خوردن خود هستید و کتابی را مطالعه می‌کنید که رژیم غذایی را پیشنهاد می‌کند، می‌تواند باعث شکست‌های بزرگ در پیشرفت درمان‌تان شود.
افسانه‌ها و باورهای غلط رایج در روانشناسی زرد چیست؟
چند افسانه و تصور غلط رایج وجود دارد که ممکن است از طریق رسانه‌های اجتماعی و تلویزیون، منتشر شود. این افسانه‌ها می‌توانند سلامت روان را بیشتر مورد قضاوت قرار دهند که می‌تواند اثرات نامطلوبی داشته باشد.
چپ مغز در مقابل شخصیت‌های راست مغز
یکی از رایج‌ترین اسطوره‌ها در روانشناسی زرد این تصور است که افراد دارای شخصیت «چپ‌مغز» یا «راست‌مغز» هستند. بر اساس این ایده، افراد چپ‌مغز منطقی، تحلیل‌گر و جزئیات‌گرا هستند، در حالی که افراد راست‌مغز خلاق، احساسی و شهودی هستند.
تحقیقات علوم اعصاب نشان می‌دهد که مغز ممکن است به مراتب بیشتر از آنچه که نظریه دوگانگی چپ و راست نشان می‌دهد، به هم پیوسته‌تر و پیچیده‌تر باشد. هر دو نیم‌کره شامل فرآیندهای شناختی مختلفی هستند. هیچ فردی منحصراً به یک طرف متکی نیست.
استفاده از 10% مغز
افسانه دیگری که ممکن است افراد بشنوند این است که انسان‌ها تنها از 10 درصد مغز خود استفاده می‌کنند. این ایده برای دهه‌ها وجود داشته است و ممکن است توسط فیلم‌ها و فرهنگ رایج تداوم یابد. به گفته ساینتیفیک امریکن، افراد بیش از 10 درصد از مغز خود را از جمله هنگام انجام کارهای روزانه استفاده می‌کنند. هر قسمت از مغز عملکردی دارد و بیشتر مناطق در طول روز فعال هستند. جان هنلی، روانشناس در کلینیک مایو، تأیید می‌کند که اکثر افراد 100 درصد از قدرت مغز خود را روزانه استفاده می‌کنند.
پیام رسانی سابلیمینال
مفهوم پیام‌های سابلیمینال ممکن است در روانشناسی زرد مورد بحث قرار گیرد. این نشان می‌دهد که پیام‌های پنهان در تبلیغات، فیلم‌ها یا موسیقی ممکن است بر رفتار فرد تأثیر بگذارد، بدون اینکه آن‌ها آگاه باشند.
در حالی که این درست است که مغز ممکن است اطلاعات را به صورت ناخودآگاه پردازش کنند، تأثیر پیام‌های بازرگانی اغلب اغراق آمیز است. تحقیقات نشان داده است که پیام‌های بازرگانی کمترین تأثیر را بر رفتار و تصمیم‌گیری دارند.
جذب شریک زندگی با فرومون
بسیاری از مردم درباره پدیده فرومون‌ها بحث می‌کنند که در حیوانات مورد مطالعه قرار گرفته و در قلمرو حیوانات وجود دارد. اگرچه بسیاری از برندها در مورد استفاده از “فرومون” در محصولات خود برای افزایش جذابیت صحبت می‌کنند، هیچ مطالعه‌ای مدرکی برای وجود فرومون در انسان پیدا نکرده است، حتی اگر محققان معتقدند که ممکن است وجود داشته باشند.
به همین دلیل، خرید عطری که ادعا م کند “فرومون” در آن وجود دارد می‌تواند یک اثر دارونما باشد زیرا هیچ‌کس فرمونی را پیدا نکرده است که بتوان آن را اندازه‌گیری کرد یا به معجونی مانند عطر اضافه کرد.
کلام پایانی
روانشناسی زرد در ایران رواج زیادی پیدا کرده است و روزبه‌روز به طرفداران آن افزوده می‌شود. امروزه که مردم به دنبال سریع‌ترین راهکارها برای حل مشکلشان هستند روانشناسی زرد محبوبیت زیادی پیدا کرده است. روانشناسی زرد نمی‌تواند به‌تنهایی پاسخگو تمام مشکلات شما باشد. اگر به دنبال راهکار قطعی برای مشکلات خود هستید باید از مرکز مشاوره و متخصصان کمک بگیرید.
سوالات متداول
دامنه کاربردی روانشناسی زرد چیست؟
روانشناسی زرد در زمینه‌های مختلفی از جمله روان‌درمانی، روابط بین‌فردی، روانشناسی سازمانی و روانشناسی فردی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روانشناسی زرد چیست؟
روانشناسی زرد به عنوان یک رویکرد غیرعلمی برمبنای مثبت‌اندیشی و تجربیات شخصی و درنظر گرفتن امید و دوری از واقعیت است.
