آیا تا به حال این حس را داشته‌اید که قبلاً کاری انجام داده‌اید یا موقعیت جدیدی را پشت سر گذاشته‌اید؟ آیا به نظر می‌رسد که می‌دانید در آینده چه اتفاقی قرار است بیفتد؟ این احساس اغلب به عنوان دژاوو توصیف می‌شود. ریشه این ضرب‌المثل از زبان فرانسوی به معنای “از قبل دیده شده” است. برخی از مردم فکر می‌کنند که دژاوو نشانه یک پدیده روانی بالقوه است. اما ممکن است دلایل دیگری برای تجربه دژاوو شما وجود داشته باشد.
در این مقاله از مرکز مشاوره بینش نوین به سوال دژاوو چیست و مفهوم آشناپنداری می‌پردازیم.
دژاوو چیست؟
احتمالاً این احساس را تجربه کرده‌اید: در جریان یک مکالمه یا فعالیت هستید که ناگهان احساس می‌کنید دقیقاً همین کار را قبلاً انجام داده‌اید – اما می‌دانید که این امکان پذیر نیست.
طبق گفته متخصصان: دژاوو déjà vu یک حس کاذب آشنایی است. “مغز شما احساسی ایجاد می‌کند که انگار قبلاً موقعیت خاصی را تجربه کرده‌اید، اما نمی‌توانید آن را از حافظه خود بازیابی کنید و نمی‌توانید موقعیت واقعی را تشخیص دهید.” حس آشناپنداری و دژاوو را اکثر افراد در زندگی خود تجربه کرده‌اند.
چه کسی دژاوو را تجربه می‌کند؟
حدود 60 تا 70 درصد از افرادی که از سلامت خوبی برخوردار هستند، نوعی از دژاوو را در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. یک منظره یا صدای آشنا می‌تواند این احساس را تحریک کند. ممکن است وارد اتاقی در ساختمانی شوید که هرگز از آن بازدید نکرده اید و احساس می‌کنید که از نزدیک آن را می‌شناسید. بیشتر احساسات دژاوو به سرعت ناپدید می‌شوند، که می‌تواند یادآوری جزئیات خاص در مورد تجربه را برای شما دشوار کند.
دژاوو اغلب برای افراد بین 15 تا 25 سال اتفاق می‌افتد. با افزایش سن، ما تمایل داریم این احساس را کمتر تجربه کنیم. اگر زیاد سفر می‌کنید یا به طور مرتب رویاهای خود را به خاطر می‌آورید، ممکن است بیشتر از دیگران دژاوو را تجربه کنید. فردی که خسته است یا استرس دارد ممکن است مستعد احساسات دژاوو نیز باشد.
در حالی که هر کسی می‌تواند دژاوو را تجربه کند، طبق تحقیقات، کسانی که چندین بار آن را تجربه می‌کنند ویژگی‌های مشترکی دارند:
- دارای رفاه نسبی در زندگی
- تحصیل کرده
- مسافرت‌های متعدد
- کسانی که رویاهایشان را به یاد می‌آورند
- سنین 15-25
برای پیدا کردن روشی مهربانانه برای همراهی با احساسات با تکنیک‌های ان آشنا شوید.
چه چیزی باعث آشناپنداری می‌شود؟
حافظه در لوب تمپورال مغز است. این قسمت از مغز به ما کمک می‌کند تا تجربیات آشنا را بشناسیم. در حالی که علم هنوز ثابت نکرده است که تجربیات روزانه دژاوو نتیجه خاطرات ذخیره شده در ناحیه زمانی است، برخی از محققان معتقدند که بین این دو ارتباط وجود دارد.
یک آزمایش برای تست این نظریه که دژاوو را به حافظه مرتبط می‌کند، شامل ایجاد سناریوهای واقعیت مجازی بر اساس دنیای بازی ویدیویی Sims بود. بسیاری از کسانی که در این پروژه شرکت کردند، در نهایت تجربه‌های مختلف دژاوو را با صحنه‌هایی شبیه به صحنه‌هایی که قبلاً مشاهده شده بود، داشتند.
برخی از مردم اغلب احساس می کنند که دژاوو ممکن است به آنها کمک کند تا یک رویداد آینده را پیش‌بینی کنند. اما این آزمایش نشان داد که افراد در حین اجرای سناریوهای واقعیت مجازی به احتمال زیاد مسیر صحیح را حدس نمی‌زنند یا به پاسخ‌های دقیق تری نمی‌رسند.
طبق مطالعات: دژاوو ناشی از اتصالات ناکارآمد بین بخش‌هایی از مغز است که در یادآوری و آشنایی با حافظه نقش دارند.
شما دو لوب گیجگاهی دارید، در هر طرف سرتان – درست بالای شقیقه‌هایتان. لوب گیجگاهی نقش مهمی در زندگی روزانه شما دارد. از جمله:
- کلمات را به خاطر بیاورید
- مکان‌هایی را که بوده‌اید به خاطر بسپارید.
- مردم را بشناسید.
- یادگیری زبان.
- احساسات دیگران را تفسیر کنید.
در هر لوب تمپورال یک هیپوکامپ وجود دارد که به بسیاری از این عملکردها کمک می‌کند و مسئول ذخیره خاطرات کوتاه مدت شما است. گاهی اوقات، مانند انواع خاصی از تشنج‌ها، هیپوکامپ و بافت مغز اطراف شما می‌تواند فعال شود و باعث می‌شود که تجربه‌های مرتبط با حافظه مانند دژاوو داشته باشید.
طبق تحقیقات پزشکان: “این باعث اختلال در سیستم‌های شناسایی و حافظه می‌شود، که به شما احساس آشناپنداری یا دژاوو می‌دهد.”
دلایل پزشکی دژاوو چیست؟
اکثر مردم دژاوو را بدون هیچ گونه عوارض جانبی برای سلامتی تجربه می‌کنند. در موارد نادر، دژاوو می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال عصبی باشد. افراد مبتلا به صرع اغلب دچار تشنج‌هایی می‌شوند که در یک ناحیه از مغز، گاهی اوقات در لوب تمپورال جایی که ما خاطرات را حفظ می‌کنیم، رخ می دهد.
تشنج شامل فعالیت‌های الکتریکی کنترل نشده‌ای است که باعث می‌شود سلول‌های عصبی در مغز شما از کار بیفتند. کوتاهی تشنج و این واقعیت که افراد معمولاً در هنگام وقوع آنها بیدار می‌مانند، تشخیص آنچه در حال وقوع است را دشوار می‌کند. گاهی ممکن است افراد مبتلا به تشنج را با کسانی که خیال‌پردازی می‌کنند یا به دوردست خیره شدند، اشتباه بگیرید.
تشنج لوب تمپورال می‌تواند احساس دژاوو را ایجاد کند. علائمی که نشان می‌دهد ممکن است تشنج لوب گیجگاهی در مقابل یک تجربه معمولی دژاوو داشته باشید عبارتند از:
- احساسات ناگهانی و غیر قابل توضیح، مانند شادی یا عصبانیت
- مشکلات کنترل عضلات
- تکان خوردن عضلات شما
- داشتن احساساتی که شامل بینایی، چشایی، بویایی، شنوایی و لامسه است
- احساس می‌کنید که در شرف تشنج هستید
تشنج لوب تمپورال بر توانایی شما در تعامل با افراد دیگر تأثیر می‌گذارد. بیشتر آنها بین 30 ثانیه تا یک دقیقه دوام دارند. ممکن است هوشیاری خود را نسبت به اطراف خود از دست بدهید یا متوجه شوید که نشسته‌اید و به دوردست‌ها خیره شده‌اید. دیگران ممکن است مشاهده کنند که در حین تشنج، لب‌های خود را می کوبید یا مدام در حال جویدن هستید.
پس از پایان تشنج لوب تمپورال، ممکن است احساس سردرگمی کنید. ممکن است صحبت کردن یا یادآوری اتفاقاتی که در حین تشنج رخ داده برای شما دشوار باشد. تشنج لوب تمپورال می‌تواند به تشنج تونیک-کلونیک (یا گرند مال) جدی‌تری تبدیل شود که باعث از دست دادن هوشیاری شما شود.
احساس دژاوو چیست؟
در سال 1983، دکتر Vernon Neppe دژاوو را به عنوان “تصویر ذهنی نامناسب از آشنایی یک تجربه حال با گذشته تعریف نشده” تعریف کرد. به عبارت ساده، این بدان معناست که وقتی دژاوو دارید، احساس می‌کنید چیزی را تجربه می‌کنید که تقریباً مطمئناً نمی‌توانستید داشته باشید.
به گفته پژوهش‌ها معمولاً بین حس آشنایی و این واقعیت که موقعیت نباید احساس آشنایی داشته باشد، ناسازگاری وجود دارد.
مثل این نیست که هر روز همان مسیر اتوبوس را طی کنید و مناظر را بشناسید – این آشنایی است. از سوی دیگر، دژاوو زمانی است که احساس می‌کنید دقیقاً همین مکالمه را داشته‌اید یا این سناریوی بسیار خاص را در گذشته تجربه کرده‌اید، در حالی که می‌دانید قبلاً نمی‌توانست این اتفاق افتاده باشد.
آیا باید در مورد دژاوو به پزشک مراجعه کنید؟
اگر مشکوک هستید که تشنج گیجگاهی یا سایر مسائل عصبی ممکن است باعث ایجاد احساس دژاوو در شما شود، باید از پزشک ارزیابی کنید.
- تشنج‌هایی که بیش از 5 دقیقه طول بکشد
- پس از تشنج در کنترل تنفس خود مشکل دارید.
- پس از تشنج بیهوش بمانید.
- بعد از اولی تشنج دومی داشته باشید.
- مشکلات پزشکی دیگری مانند دیابت داشته باشید.
- باردار هستند
- در هنگام تشنج به خود آسیب برسانید.
اگر برای اولین‌بار است که تشنج می‌کنید، از پزشک مشورت بگیرید. تشنج‌های موقتی مداوم می‌توانند هیپوکامپ، بخشی از مغز را که به یادگیری و کنترل حافظه کمک می‌کند، کوچک کنند. شما همچنین ممکن است سلول‌های مغز را از دست بدهید که منجر به سایر مشکلات حافظه می‌شود.
انواع دژاوو یا آشناپنداری
اگرچه احساس واقعی دژاوو در میان افراد دارای مغز سالم و افرادی که دارای بیماری‌های عصبی هستند یکسان است، اما در طول هر یک از این انواع، چیزهای مختلفی در مغز اتفاق می‌افتد.
کسانی که به طور منظم آن را تجربه می‌کنند، ماده خاکستری کمتری نسبت به کسانی که تجربه نمی‌کنند دارند. ماده خاکستری بیرونی‌ترین لایه مغز است و مسئول کنترل حرکت، حافظه و احساسات است. به طور معمول، هر چه مغز ماده خاکستری بیشتری داشته باشد، موثرتر است.
در افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی، سه قسمت از مغز تحت تاثیر قرار می‌گیرد: هیپوکامپ، شکنج پاراهیپوکامپ و نئوکورتکس گیجگاهی – مناطقی که با تشکیل و حفظ خاطرات مرتبط هستند.
برای مبتلایان به صرع و دژاوو، تغییراتی در مدار حافظه مشاهده شده است، در عین حال، تغییرات در مدارهای احساسی در افراد «سالم» که دژاوو را تجربه می‌کنند، دیده می‌شود. پردازش حافظه، به ویژه خاطرات بصری را کنترل می‌کند.
شرایطی که ممکن است دژاوو بیشتری نسبت به افراد دارای مغز سالم تجربه کنند عبارتند از:
- روان‌گسیختگی
- صرع
- اضطراب
- دمانس واسکولار یا عروقی
اصطلاح دژاوو برای آشناپنداری و یا توضیح احساساتی که قبلا تجربه شده اما اتفاق نیفتاده است به‌کار می‌رود. اما در واقع تعداد بیشتری از این پدیده‌ها وجود دارد.
برخی از انواع دژاوو چیست؟
- Déjà entendu: قبلاً شنیده شده است
- Déjà éprouvé: قبلاً تجربه شده است
- Déjà fait: قبلاً انجام شده است
- Déjà pensé: قبلاً فکر کرده بودم
- Déjà raconté: قبلاً بازگو شده است
- Déjà senti: قبلاً از نظر عاطفی احساس شده یا قبلاً بوییده شده است
- Déjà su: قبلاً شناخته شده
- Déjà trouvé: قبلاً پیدا شده است
- Déjà vécu: قبلاً زندگی کرده‌اید
- Déjà voulu: از قبل می‌خواستم
برعکس آن نیز وجود دارد – jamais vu – زمانی اتفاق می‌افتد که کسی در زمان قبل به طور تقریبی یا دقیقاً در همان موقعیت بوده است اما متوجه این موضوع نمی‌شود.
تفاوت بین یک رویا، یک توهم و یک دژاوو چیست؟
- رویا: تصاویر، احساسات و افکاری که در طول خواب تجربه می‌کنیم. در رویاها ما صرفاً تجربیاتی داریم، اما باورهایی در مورد تجربه نداریم زیرا سیستم‌های “تست واقعیت” فعال نیستند.
- هذیان: یک باور غیرمنطقی در تضاد با واقعیت که در مواجهه با شواهد آشکار مخالف و استدلال منطقی حفظ می‌شود.
- توهم: ادراک ظاهری شیئی که در واقع وجود ندارد.
- دژاوو: این احساس که قبلاً موقعیتی را تجربه کرده‌اید که در واقع ناآشنا است. ناشی از “احساس آشنایی” اشتباه است.
- Jamais vu : این احساس که یک موقعیت آشنا قبلاً تجربه نشده است. ناشی از از دست دادن زودگذر “حس آشنایی”.
- تست واقعیت: توانایی تعیین اینکه آیا یک فکر یا ادراک به طور دقیق واقعیت را نشان می‌دهد یا خیر.
دژاوو، سینما و ادبیات
در سریال‌ها و فیلم‌های گوناگونی به دژاوو اشاره شده است. از جمله مشهورترین فیلم‌ها می‌توان به فیلم درخشش (The Shining) اشاره کرد. در فیلم ماتریکس نیز وقتی «نئو» گربه‌ای را دوبار می‌بیند، شخصیت دیگر فیلم، «ترینیتی» به او توضیح می‌دهد که او یک دژاوو داشته و این پدیده ناشی از یک اشتباه در ماتریکس است و وقتی اتفاق می‌افتد که ماشین‌ها چیزی را تغییر می‌دهند.
سخن پایانی
همان‌طور که گفتیم دژاوو یعنی تجربه احساساتی که تصور می‌کنید قبلا در آن موقعیت حضور داشتید. تقریبا همه افراد یک‌بار این تجربه را در زندگی خود داشته‌اند و جمله: من قبلا در اینجا بودم، را گفته‌اند. پزشکان و متخصصان براین باور هستند که دژاوو با حافظه و ساختار مغز در ارتباط است. بنابراین، اگر دژاوو را تجربه کرده باشید، ممکن است قبلاً اتفاق مشابهی را تجربه کرده باشید.
در این مقاله به بررسی این پدیده و إحساس به‌طور کامل پرداختیم. اگر دچار مشکلاتی شدیدتر شدید بهتر است از مشاوره حضوری کمک بگیرید.
سوالات متداول
دژاوو چیست؟
دژاوو احساس آشنایی یا تجربه یک موقعیت در گذشته است، حتی اگر فرد می داند که امکان پذیر نیست.
چرا مردم دژاوو را تجربه می‌کنند؟
علت دقیق دژاوو هنوز به طور کامل شناخته نشده است. ممکن است به عدم تطابق بین پردازش در مناطق ادراک مغز و حافظه مرتبط باشد.
دژاوو چقدر طول می‌کشد؟
تجربیات دژاوو معمولا مختصر است و می‌تواند از چند ثانیه تا یک دقیقه طول بکشد.
